Rosa Bertram Psychologie 14 nov 2019, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Je wéét het wel, maar het lukt maar niet: dit is waarom verandering zo lastig is

Een baan, een energie-zuigende relatie of een oude vriendschap die je in stand houdt uit beleefdheid. Soms wéét je dat het beter is om veranderingen aan te brengen in je leven, maar zit je zo vastgeroest in een oud patroon dat je er simpelweg niet meer uit komt. Waarom is verandering toch zo lastig voor de mens? En hoe werkt het dan wél?

Niet alleen vinden mensen het lastig om zelf veranderingen door te voeren, ook wanneer het ons overkomt zijn we binnen het minste en geringste van ons apropos. Een nieuw team, een andere manier van werken, een ander vakantie-adres, een nieuwe partner van je broer of zus, een nieuw e-mailsysteem of een nieuwe werkplek. ERROR!

Verandering vinden we moeilijk

Zo verhuisden we onlangs met de redactie naar een nieuw (véél groter) gebouw, nou – er werd op z’n zachts gezegd flink tegen gesputterd. Inmiddels zijn we gewend, maar toch. Het duurde even. De oude plek voelde zo vertrouwd, met alle routines en gemakken van dien.

De mens lijkt gewoon niet zo goed in verandering, zelfs als we wéten dat de nieuwe situatie beter voor ons is, zoals meer sporten, wandelen, mediteren, gezonden eten of een motiverende omgeving.

Must read: Moeite met grote veranderingen? Zo maak je leven elke dag 1% beter

Je herkent het wel: je hebt een gesprek met iemand en raakt ontzettend geïnspireerd. Een yoga-opleiding? Wat leuk! Wil ik ook! Een maand in je eentje naar Azië? Ga ik zéker doen, dit jaar nog. Mealpreppen op de zondagen? Zo slim, plan ik direct in m’n schema (not).

We willen zo graag ‘beter leven’ en veranderen tot de persoon die we het liefst zouden zijn, maar toch we doen het niet. Why?! 

Gewoontegedrag

Ben Tiggelaar, een gedragswetenschapper die zich specialiseert in verandering en leiderschap, meent dat dit te verklaren is door zogeheten gewoontegedrag. Een nieuwe gewoonte aanleren vergt immers meer moeite dan één keer braaf op zondagavond je eten alvast voorbereiden voor de komende week.

Ook interessant: Hoe ben je uitstelgedrag te baas? Een gelukspsycholoog geeft handige tips

Het aanleren van een nieuwe (zelfgekozen) gewoonte duurt gemiddeld ruim twee maanden, schreven we eerder. Wil je jezelf een relatief lastige gewoonte aanleren? Dan ben je er nóg meer tijd aan kwijt. Dat is precies waar het begint te schuren.

Dat komt door twee processen in ons brein die elkaar tegenspreken, verklaart Tiggelaar. Aan de ene kant maak je een bewust plan (ik ga meer sporten), maar aan de andere kant is je primaire brein gericht op dat wat al werkt (herhaling van gedrag) en relatief weinig moeite kost. Je comfortzone dus.

Angst verhoud ons van groei

Dat is eigenlijk niet zo gek, dat we graag kiezen voor een comfortabel en ‘prima’ leven. Je veilige zone is nu eenmaal bekend terrein en je weet precies wat je daar kunt verwachten. En zo kabbelt je leven lekker door.

Want let’s be honest: het is ook best eng om te solliciteren (of eigenlijk om afgewezen te worden), om op die knapperd achter je favoriete koffiebar af te stappen of je vertrouwde (maar saaie) partner te verlaten. We doen zoveel mogelijk om angst, pijn en afwijzing te voorkomen.

Lees ook: Er is meer in het leven dan alleen studeren of werken (begin eens met genieten)

Tot de dag dat zich een kritieke toestand voordoet. Je wordt ziek, krijgt geen opdrachten meer of wordt gedumpt door je liefje. Wat doe je dan? Je raakt in een soort reflectie-modus en ineens lukt het je wél om van een afstandje te kijken naar waar je eigenlijk mee bezig bent (een baan waar je geen voldoening uit haalt bijvoorbeeld) en vooral: je gedrag te veranderen. Zie het als een soort schop onder je kont van het leven.

Een kritieke situatie zorgt dus voor een soort keerpunt in je leven. Maar is er geen kritieke situatie, dan voel je dus ook geen noodzaak om te groeien. Véél te eng.

Doodzonde eigenlijk dat we groei koppelen aan angst, want er komt veel meer kijken bij groei.

Zo breng je verandering teweeg

Stel: we durven de stap wél te zetten om te groeien, dan hebben we vaak maar weinig geduld. Alles moet goed, efficiënt en snel. Want fouten maken, doen we liever niet. We weten natuurlijk wel dat het mag (thanks to alle zelfhulpboeken), maar toch zien we het een beetje als falen.

Zonde, want in een proces van groei mag je juist wat liever zijn tegen jezelf en jezelf de ruimte geven om te groeien. En daarbij zijn fouten cruciaal. Zonder fouten geen leerproces.

Lees ook: Streng voor jezelf? Zo leer je omgaan met fouten maken (en 3 handige tips)

Volgens Tiggelaar is het ook van belang om doelen te stellen. Wat wil je bereiken op gebied van persoonlijke ontwikkeling? Welke kwaliteiten wil je aanleren of waar wil je beter in worden? Schrijf het stapsgewijs op om het inzichtelijk te krijgen en het visueel te maken. Op welke manieren kan je daar komen?

Zijn tip? Focus je op ontwikkelingsdoelen en niet op prestatiedoelen. Niet ik wil afvallen, maar ik wil me fit voelen, op welke manier kan ik dat doen?

Stap voor stap

Een nieuwe gewoonte aanleren, gaat altijd stap voor stap, zo zweert ook gedragswetenschapper BJ Fogg. Knip je doel in stukjes, zegt hij: begin in eerste instantie 5 minuten aan de gewoonte die je wilt leren.

Bijvoorbeeld: ’s ochtends 5 minuten mediteren, stretchen of meteen de afwas doen. Als je 5 minuten gefocust aan de slag gaat, zal je brein in eerste instantie niet protesteren. Zo ervaart je brein dat het eigenlijk niet zo moeilijk is, maar best lekker om het gedaan te krijgen.

Ook de grootste veranderingen in je leven, krijg je gedaan door jezelf uit te dagen in kleine stappen en jezelf eraan te herinneren. Koppel het aan een routine: wekker gaat af, opstaan en direct mediteren. Op die manier word je er steeds aan herinnerd.

En die oude vriendschap of die relatie die je eigenlijk niet meer wilt? Zie door de angst om je afgewezen te worden niet het mooie groeiproces over het hoofd, want groei – hoe pijnlijk ook- staat altijd gelijk aan geluk!

Meer gewoonte-tips?

• Moeite met een balans vinden? Met deze 6 gewoontes blijf je georganiseerd
• 5 gemakkelijke gewoontes om je dag goed mee te beginnen
• Zo kom je van je slechte gewoontes af