Winnie Verswijvel Psyche 10 mei 2021, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Een simpele manier om een gewoonte te doorbreken

Roken, emotional eating, appen wanneer je achter het stuur zit… Minder goede gewoontes hebben we allemaal. Helaas lijkt het soms on-mo-ge-lijk om ervan af te komen. Maar is dat wel zo? Volgens verslavingsexpert en psychiater Judson Brewer bestaat er een simpele manier om gewoontes te doorbreken.

Spoiler: het sleutelbegrip in zijn strategie om slechte gewoontes te doorbreken is… nieuwsgierigheid.

Zo komen slechte gewoontes tot stand

Maar eerst en vooral: hoe komen slechte gewoontes eigenlijk tot stand? Waarom geeft ons brein de signalen dat het héérlijk is om te roken, ook al weten we dat het slecht voor ons is? Het antwoord zit ‘m in de evolutionaire psychologie.

Een manifest voor minder kopen (af van die koopverslaving)

We nemen even emotional eating onder de loep ter illustratie. Lang geleden was calorierijk voedsel een manier om te overleven. Bij het vinden van calorierijk voedsel zond ons brein signalen naar onze hersenen: ‘Calorieën! Overleven! Onthoud wat je aan het eten bent en waar je het gevonden hebt!’.

Een diepgeworteld mechanisme…

Eeuwen later zit dat mechanisme nog steeds in ons brein. Alleen: waar calorierijke voeding vroeger gelijk stond aan noten en vruchten, zijn daar vandaag de dag een hoop minder gezonde opties als ijs en chocolade bijgekomen. Dit soort extra calorieën hebben we natuurlijk zelden écht nog nodig om te kunnen overleven.

Deze emotie ligt ten grondslag aan de meeste verslavingen zeggen onderzoekers

En toch laat ons brein ons nog steeds beduidend beter voelen door voedsel met veel calorieën en suikers. Sterker nog: onbewust suggereert ons brein zelfs: ‘Misschien kan je iets lekkers eten, de volgende keer als je je slecht voelt?’. Geen wonder dat we naar chocolade of roomijs grijpen als we boos of droevig zijn: ons brein beloont ons ervoor met positieve gevoelens.

…dat te doorbreken valt

Dat mechanisme geldt natuurlijk niet alleen voor eten, maar ook voor andere gewoontes. In feite komt het altijd neer op dezelfde ketting van handelingen: aanleiding, gedrag, beloning. De aanleiding om te roken valt vaak samen met de drang om stoer te zijn en bij de groep te horen. Bewerkstellig je vervolgens dat gedrag (roken), dan word je beloond met een coolere identiteit. Zie je? En zo gaat het in feite met alles.

Toch is het niet onmogelijk om dit mechanisme te doorbreken, zegt psychiater Brewer. Een eerste stap om jezelf los te maken van slechte gewoontes is om jezelf bewust te zijn van deze processen. Vervolgens is het een kwestie van een flinke portie nieuwsgierigheid om er vervolgens mee aan de slag te kunnen gaan.

Nieuwsgierigheid als sleutel om gewoontes te doorbreken

Nieuwsgierigheid is namelijk een manier om je prefrontale cortex aan te spreken. Dit is het deel van je hersenen dat begrijpt dat we beter niet kunnen roken. De prefrontale cortex stelt ons in staat om cognitieve controle uit te oefenen en om bijvoorbeeld te stoppen met eten na je vierde koekje.

Zo kunnen we altijd nieuwsgierig blijven (zoals we als kind waren)

Door met een nieuwsgierige instelling te kijken naar de effecten van je slechte gewoontes, train je als het ware je cognitieve controle. Dat kan door bijvoorbeeld heel mindful te kijken naar wat roken met je doet. Als je nieuwsgierig let op alle sensaties die verbonden zijn aan roken, is het dan wel nog zo leuk?

Is de geur dan wel nog zo aangenaam? Of het gevoel in je mond? Of de manier waarop je heel lichtjes duizelig wordt? Brewer bevestigt uit onderzoek dat de meeste mensen al een stuk minder geneigd zijn om roken, nadat ze deze nieuwsgierigheidsoefening hebben toegepast.

Zo doe je dat

In feite is nieuwsgierigheid een vorm van mindfulness. Het gaat erom dat je met interesse en van dichtbij kijkt naar wat er met lichaam en geest gebeurt, van moment tot moment. Dit is een proces waarin je jezelf kunt trainen en waardoor je op termijn minder geneigd bent om snel te vervallen in slechte gewoontes.

Klinkt zweverig? Is het niet, zo blijkt. Brewers onderzoek naar verslaving toonde overtuigend aan dat mindfulnesstraining twee keer zo goed werkt als een intensieve therapie om te stoppen met roken. Nóg meer reden dus om vaker mindfulness te beoefenen.

Weet je niet waar te beginnen? Deze mindfulness guide voor dummies helpt je op weg.

Hoe mindfulness jou maar óók je relatie kan verbeteren