Malu Kirschbaum Welzijn 30 sep 2021, 06:00

Leestijd: 4 minuten

De wetenschap achter emoties als liefdesverdriet en kippenvel

Emoties bepalen onze stemming, ons gedrag, ons karakter. En bijna alle keuzes die we maken baseren we op emoties. Toch begrijpen we weinig van hoe emoties werken, waar ze vandaan komen, en wat ze met ons lichaam doen. Want wat gebeurt er eigenlijk als je vlinders in je buik hebt, als er bloed in je aderen stolt of als je door het lint gaat?

De Duitse arts en wetenschapsjournalist Julia Fischer onderzocht de complexe biochemische processen die achter emoties schuilgaan en toont in De innerlijke buienradar hoe we met deze kennis ons leven kunnen veranderen.

Zonder gevoelens kunnen we niks

Gevoelens kunnen ons grijpen als een orkaan. Ze kunnen ons omverblazen, door ons heen kolken, kopje onder duwen, en onze adem wegnemen. Ze kunnen ons optillen, dragen en laten vliegen. Gevoelens begeleiden stormachtige momenten in ons leven, maar zijn ook op heel rustige dagen altijd aanwezig.

Soms ongemerkt, net als de lucht die we inademen. Maar in werkelijk zijn onze gevoelens het eerste dat we gewaarworden tijdens het ontwaken en het laatste dat we gewaarworden voordat we in slaap vallen. Zin in eten, bewegen, seks. Blijdschap voor onze familie, muziek of een geweldig idee. Ergernis aan onrechtvaardigheid, gemiste kansen of een gemiste bus. De pijn in je maag bij het verlies van een geliefd persoon. De nerveuze opwinding bij een eerste date.

Bij elke gebeurtenis, elke gedachte, elke beslissing, bij elke afzonderlijke handeling zijn gevoelens betrokken. Zonder gevoelens kunnen we niks! Maar wat zijn gevoelens eigenlijk? Hoe, waar en waarom ontstaan ze? En kunnen we er invloed op uitoefenen? Als art is er voor Julia Fischer niks leukers dan dit fascinerende wonder tot op de bodem uit te zoeken.

Complex onderzoek

Nu is het onderzoeksgebied van gevoelens zonder meer buitengewoon gecompliceerd. Gevoelens zijn subjectief, vluchtig en diep verborgen in ons innerlijk, dus het is echt een uitdaging om ze systematisch te onderzoeken. De wetenschap probeert zich ermee te behelpen door onderscheid te maken tussen gevoel en emotie.

Hoe we onze focus aan, maar vooral ook weer uit kunnen zetten: expert Mark Tigchelaar vertelt

Maar ook hier blijkt hoe complex dit onderwerp is, want het is tot dusver nog niet gelukt om een eensgezinde definitie van deze twee begrippen te formuleren. Grofweg zou je kunnen stellen dat gevoelens van anderen verborgen blijven, tenzij ze ons daar zelf iets over vertellen. En dat we emoties kunnen meten – of in elk geval hun biologische manifestatie.

Geen bewezen uitleg

Om dat te doen bedenken wetenschappers een heleboel: ze meten hersengolven, hartfrequenties en bloeddruk, bepaalde hormoonconcentraties, manipuleren de activiteit van hersengebieden met elektrische stroom en medicijnen, enzovoorts. Daarnaast kunnen ze tegenwoordig scans van de hersenen maken (FMRI) waarmee ze ook de stofwisselingsactiviteit kunnen meten.

Waarom zoenen we?

Daarmee kunnen ze inzicht krijgen in de functie van de hersenen en kijken wat er gebeurt in hersenen die ‘voelen’. Maar nog steeds kunnen ze het niet echt uitleggen. Alleen observeren en beschrijven. Dus ook in het boek vind je geen bewezen uitleg – slechts gefundeerde vermoedens die op wetenschappelijke inzichten zijn gebaseerd.

View this post on Instagram

A post shared by Bedrock Magazine (@bedrockmagazine)

Kriebels in je buik

Een leuk voorbeeld is het gevoel van wederzijdse verliefdheid. Je hebt kriebels in je buik, waardoor je bijna uit elkaar spat van liefde en bijna geen minuut zonder elkaar kunt of van elkaar af kunt blijven. In een relatie is dit vaak niet meer aan de orde, maar zou je dan voor altijd verliefd moeten zijn? Niet moeten trouwen en voor altijd verliefd moeten zijn?

De vakantieliefde: waarom worden we in de zomer altijd zo hopeloos verliefd?

Fischer: “Het is beslist mogelijk om ook verliefde momenten te houden in een relatie die al tientallen jaren duurt, maar het is eerder uitzondering dan regel. We kunnen wel gelukkige momenten hebben en de chemie in onze hersenen en gevoelens geeft spannende aanzetten tot opheldering. Maar geluk is bij de ene persoon iets intenser is dan bij de andere persoon.”

In het boek wordt hier verder op in gegaan en wat je kunt doen om dit geluk wel met regelmaat vast te houden in een relatie.

Hulp bij stress

Een ander mooi voorbeeld is permanente stress, die door ongezonde gedragsmechanismen diep worden ingeslepen. Het is hard werken om je daarvan bewust te worden en er is intensieve training nodig om deze te veranderen. Maar we zijn slaven van onze genen noch slachtoffers van onze omgeving.

Heftig: liefdesverdriet kan écht zorgen voor fysieke pijn

Gezond omgaan met stress kan doelgericht geleerd en gestimuleerd worden. Natuurlijk is dit afhankelijk van je karakter, persoonlijke ervaringen en leeftijd. Het is soms makkelijker en soms juist helemaal niet, maar het is nooit te laat om gezond met stress om te leren gaan. In het boek gaat Julia hier verder op in en leert ze je ook de basics van mindfulness.

Ondanks de complexiteit en de vele technische termen is het een luchtig en grappig boek, en zeker de moeite waard om te lezen als je interesse hebt in de psyche van de mens.