Tanja Terstappen Psyche 20 jan 2021, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Stop met zoeken naar je ware identiteit (alleen dan vind je ‘m)

Het houdt ons flink bezig, de vraag: ‘wie ben ik eigenlijk?’, of beter: ‘wie wíl ik zijn?’. We zorgen er allemaal voor dat we gezien, gehoord en geliefd worden. En zelfs als iemand claimt dat het ‘m niks uit maakt wat anderen vinden, is dat vaak júist een egootje dat zich probeert te onderscheiden. Je leven lang positioneer je je ten opzichte van anderen en probeer je steeds opnieuw de identiteit te vinden die écht bij je past. Best vermoeiend, eigenlijk.

Psycholoog Manon Sikkel schreef eerder op Bedrock het verhelderende stuk: Wie ben ik eigenlijk?, met daarin een hele lijst punten waaraan je je identiteit kunt herkennen. Identiteit gaat over de rol(len) die je aanneemt in je leven: “Op de vraag wat nu je identiteit bepaalt, kun je kijken naar de verschillende rollen die je vervult en welke je het belangrijkst vindt.”

En ook Tom schreef erover, maar dan over de valkuil van een vaste identiteit. Onze identiteit is een verhaal, een som van geschiedenis en toekomstdromen, vertelt hij. Volgens Tom doen we er goed aan onze identiteit eens in de zoveel tijd weer eens te vernieuwen, zoals merken dat ook doen.

Loslaten

Maar eigenlijk is dat allemaal stiekem best vermoeiend, toch? Dat je de hele tijd iets moet zijn, een rol moet spelen en er dan achter moet komen of dat dan wel is wat écht bij je past?

Onze cultuur is heel erg gericht op invullen en onderscheiden. Iemand zijn, bepaald werk doen, vrienden hebben, een bepaald soort relatie, iets vinden van dingen… Boeddhisten denken daar heel anders over. Voor hen is ‘egoloosheid’ het hoogst haalbare. Dus niet je ware identiteit zoeken, aannemen of veranderen, maar dat juist allemaal loslaten. Loslaten waar je in gelooft en hoe je denkt dat iets is, of zou moeten zijn.

Ultieme ‘leegte’, zonder invulling, dát is de essentie. “Boeddhisten hebben het over iets anders dan wat jij en ik denken bij ‘leegte’. Inzicht in leegte is in boeddhistische zin vooral bevrijdend. Het gaat om het loslaten van je identiteit en dat zou het loslaten van een zware last zijn,” vertelde meditatieleraar Marnix van Rossum eerder op Bedrock.

Lees ook: Je identiteit ontwikkelen anno 2018

En is dat niet gewoon wat het zoeken naar je identiteit is? Een last op je schouders? Om de hele tijd iemand te willen zijn, of juist niet. Ook spiritueel leraar Eckhart Tolle ziet het loslaten van je identiteit, of ego, als de stap naar ultieme vrijheid: “Als je opgroeit vorm je een mentaal beeld van wie je bent op basis van je persoonlijke en culturele conditionering. We kunnen dit denkbeeldige ‘ik’ ook ego noemen.

View this post on Instagram

A post shared by Bedrock (@bedrockmagazine)

Het bestaat uit mentale activiteit en blijft door voortdurend denken in stand.” En aan dat denkbeeld over jezelf ontleen je je identiteit, en dat staat eigenlijk tussen jou en jezelf in. “Het begin van vrijheid is het besef dat je niet ‘de denker’ bent,” schrijft hij in het boek De kracht van het nu in de praktijk (een heel fijn boekje om je eens in te verdiepen, als je klaar bent met zoeken naar je ware identiteit).

Verlichting?

Het niet meer identificeren met, of ontstijgen van, die aangeleerde denkbeelden is wat in het boeddhisme gezien wordt als ‘verlichting’. En hoewel dat heel zwaar en moeilijk klinkt, is het volgens Tolle zo simpel als wat. Als je eenmaal inziet dat je niet die persoon bent, maar vanuit een hoger bewustzijn de persoon kunt aanschouwen, wordt het allemaal veel lichter en simpeler.

Volgens die ultieme werkelijkheid van het boeddhisme en ook de theorie van Eckhart Tolle, ben je dus niet de persoon die de rol speelt, maar eerder de aanschouwer van het verhaal. Je bent niet de film, maar je bent het scherm waarop het zich afspeelt.

Anders kijken

Volgens het boeddhisme, Eckhart Tolle en meerdere spirituele stromingen, is meditatie de weg naar dat hogere bewustzijn en egoloosheid. Door te gaan zitten, maar ook op emotionele momenten jezelf eens andere vragen te stellen dan bijvoorbeeld ‘wat vind ik hiervan?’. Door je binnenwereld goed te onderzoeken, kun je dat egootje los gaan zien van het werkelijke bewustzijn.

Stel: iemand zegt iets lulligs tegen je en je wordt onzeker, meestal reageer je dan boos of verdrietig. Je vindt het stom of belachelijk, en je reageert emotioneel. Dat stuk is je ego. Jouw interpretatie van het incident heeft alles met jouw aangeleerde identiteit te maken. En dat geldt ook voor de interpretatie van de ander. Iets triggert jouw aangeleerde onzekerheid, terwijl de reden dat iemand iets doet of zegt weer met de geschiedenis van die persoon te maken heeft.

Als je op deze manier naar het leven kunt kijken, ga je volgens Tolle beseffen dat boven dat denken en die emoties een hoger bewustzijnsniveau actief is. Een geweldig gebied van intelligentie, zoals hij het omschrijft. En het ‘denken’ en jouw hele interpretatie van alles waar je je mee identificeert, is maar een heel klein onderdeel daarvan.

Luister ook: Bedrock Talks: over verslaving, liefde en spiritualiteit met Jan Geurtz

Als je je ego observeert of aanschouwt vanaf een afstandje, beweeg je al langzaam richting dat hogere bewustzijnsniveau. En dan kun je het keer op keer proberen los te laten. Loslaten van het stuk van jezelf dat op z’n tenen getrapt is als anderen iets van je vinden, het stuk van jezelf dat vindt dat je goed bezig bent omdat je aan yoga doet, het stuk van jezelf dat jezelf spiritueler vindt dan een ander.

De kunst is om het ego niet te serieus te nemen en een beetje te lachen om je egogedrag en de eeuwige zoektocht naar je ware ik. Al is totaal egoloos leven, of het in elk geval kunnen ervaren, óók een levenslange zoektocht. En de vraag is dan in hoeverre dat past bij jouw aangenomen identiteit.

Meer lezen over ‘de ware ik’ vinden?

• Waarom ‘leegte’ volgens het boeddhisme het mooiste is dat je kan overkomen
• Wie ben ik eigenlijk?
• Misschien wel hét antwoord op de vraag: wie ben ik?