Redactie Psyche 10 apr 2018, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Wie ben ik eigenlijk?

Ontdekken wie je bent: veel mensen zijn er een leven lang zoet mee. De rol waarmee je je het meest verbonden voelt: zo luidt grofweg de omschrijving van wat persoonlijkheidspsychologen identiteit noemen. Dat is iets anders dan persoonlijkheid. Persoonlijkheid gaat vooral over hoe we ons verhouden tot onszelf. Iemands persoonlijkheid is een unieke combinatie van aangeboren en aangeleerde eigenschappen, en onze waarneming en interpretatie daarvan. Identiteit wordt grotendeels bepaald door onze relatie met anderen. Heel simpel gezegd is persoonlijkheid wie we vanbinnen zijn, en identiteit wie we vanbuiten zijn.

Wie ben ik?

Op de vraag wat nu je identiteit bepaalt, kun je kijken naar de verschillende rollen die je vervult en welke je het belangrijkst vindt. Is het je rol als vriend of vriendin, of liefhebbende zoon of dochter? Is het je beroep – een jurist in hart en nieren? Is het je hobby – ‘Ik ben een natuurliefhebber’? Of vormt je afkomst, je geloof of politieke voorkeur de kern van je zelfbeeld?

Lees ook: Misschien wel hét antwoord op de vraag: wie ben ik?

De Amerikaanse psycholoog Jonathan Cheek, hoogleraar aan de Universiteit van Massachusetts, stelt dat de kenmerken van iemands identiteit kunnen worden ingedeeld in vier verschillende categorieën. Om het in toneeltermen te zeggen: het zijn vier podia waarop je kunt schitteren. Op het eerste podium, dat van de persoonlijke identiteit, laat je zien wat je sterke persoonlijke eigenschappen en verdiensten zijn. ‘Hier sta ik, ik ben creatief, vriendelijk, rechtvaardig.’ Of: ‘Ik kan heel goed rekenen en ik ben toegewijd aan mijn werk.’

Het kan ook zijn dat je sociale identiteit het zwaarste weegt in je presentatie aan de buitenwereld. Dan ontleen je je gevoel van identiteit aan je rol in de maatschappij. ‘Ik ben hoofdredacteur, frambozenteler, leraar Frans, minister van Binnenlandse Zaken.’

Collectieve identiteit

Het derde podium noemt Cheek collectieve identiteit. Het wordt ook wel culturele identiteit genoemd en wordt bepaald door het gevoel van verbondenheid met een groep: ‘Ik ben moslima, van adel, aanhanger van Roda jc.’ De relationele identiteit ten slotte wordt bepaald door de sterke verbondenheid die iemand voelt met andere individuen: ‘Ik ben moeder, zoon, minnares, beste vriendin.’

Lees ook: Waarom zelfliefde een onderschatte term is (en hoe je elke dag weer jezelf gelukkig maakt)

Het is mogelijk dat je op elk podium met verve die rol speelt, maar bij de meeste mensen overheersen een of twee identiteiten. Die kunnen gedurende een leven best verschuiven. Identificeer je je sterk met je belangrijke baan, dan is je identiteitsgevoel vooral gebaseerd op je sociale rol. Als je die functie verliest, worden intieme relaties of persoonlijke talenten misschien belangrijker voor je zelfbeeld – en daarmee verandert je gevoel van identiteit.

De Aspects of Identity Questionnaire

Om te bepalen of iemand zijn zelfbeeld vooral baseert op persoonlijke eigenschappen of op kenmerken van de groep waartoe hij behoort, ontwikkelden Cheek en zijn collega’s in de jaren tachtig de Aspects of Identity Questionnaire.

Verschillende onderzoekers hebben Cheeks test vervolgens gebruikt om te bekijken in hoeverre een bepaalde identiteit samenvalt met de keuze voor bijvoorbeeld een beroep, sport of hobby. Het ligt voor de hand dat iemand die hoog scoort op persoonlijke identiteit eerder zal kiezen voor hardlopen dan voor het aanvoerderschap van een handbalteam.

De sociaal psychologen Leary, Wheeler en Jenkins van de Amerikaanse Duke University ontdekten dat mensen die hoog scoren op sociale identiteit vaak kiezen voor banen met sociale status, goed salaris, de kans om bekend te worden in hun vakgebied, erkenning door anderen, vriendschap met collega’s en een actief sociaal leven. Mensen die hoog scoren op persoonlijke identiteit kiezen relatief vaak voor beroepen met persoonlijke groei, waarin ze creatief kunnen zijn, die passen bij hun persoonlijke waarden en waarin ze zich volledig kunnen ontplooien.

Opvallend is ook dat vrouwen die hoog scoren op persoonlijke identiteit vaker leidende functies bekleden en minder moeite hebben met de balans werk-privé. Dus juist wie hecht aan persoonlijke groei en minder aan status, krijgt vaak toch de status van een hoge functie als beloning.

Ook interessant: Waarom een werk-privé balans onzin is (en wat je veel beter zou kunnen doen)

Sommige onderzoeken leverden grappige resultaten op; zoals dat naar het gebruik van zonnebank en zonnebrandcrème. Mensen met een sterke sociale identiteit gaan vaker onder de zonnebank en gebruiken een zonnebrandcrème met een lagere beschermingsfactor, omdat de aantrekkelijkheid van een kleurtje voor hen opweegt tegen de gezondheidsrisico’s. Wie hoog scoort op persoonlijke identiteit blijft letterlijk vaker in de schaduw, maar wordt in ieder geval rimpelloos oud.

Wat bepaalt jouw identiteit? Je mag er zo veel kiezen als je wil. Leg de vragen voor aan een goede vriend of vriendin en kijk of je identiteit zoals je die zelf ziet overeenkomt met hoe die ander jou ziet.

1. Mijn bezittingen
2. Mijn persoonlijke waarden en morele normen
3. Mijn populariteit bij andere mensen
4. Deel uitmaken van de vele generaties van mijn familie
5. Mijn dromen en verbeeldingskracht
6. De manier waarop andere mensen reageren op wat ik zeg en doe
7. Mijn ras of etnische achtergrond
8. Mijn persoonlijke doelen en toekomstwensen
9. Mijn fysieke verschijning: mijn lengte, gewicht, en de vorm van mijn lichaam
10. Mijn religie
11. Mijn emoties en gevoelens
12. Mijn reputatie, wat anderen van me denken
13. De plaats waar ik woon of ben opgegroeid
14. Mijn gedachten en ideeën
15. Mijn aantrekkingskracht op andere mensen
16. Mijn leeftijd en de generatie waarvan ik deel uitmaak
17. Mijn gebaren en manieren, de indruk die ik op andere mensen maak
18. De manier waarop ik omga met mijn zorgen en angsten
19. Mijn sociale gedrag, zoals hoe ik me gedraag wanneer ik mensen ontmoet
20. Het gevoel een uniek persoon te zijn, me te onderscheiden van anderen
21. Mijn relaties met de mensen die dicht bij me staan
22. Mijn sociaal-economische status
23. Het gevoel deel uit te maken van een gemeenschap
24. De wetenschap dat ik in essentie dezelfde blijf vanbinnen, ook al brengt het leven veel veranderingen met zich mee
25. Een goede vriend zijn voor degenen om wie ik veel geef
26. Mijn zelfkennis, mijn ideeën over wat voor soort persoon ik echt ben
27. Mijn toewijding om een betrokken partner te zijn voor mijn geliefde
28. Mijn gevoelens van trots op mijn land
29. Mijn fysieke vermogens, mijn sportieve prestaties
30. Het delen van belangrijke ervaringen met mijn goede vrienden
31. De mening die ik over mezelf heb
32. Mijn liefde voor een bepaalde sport of de sportclub waarvan ik lid ben
33. De betekenisvolle persoonlijke relaties die ik heb
34. Intieme verbondenheid die ik voel met een andere persoon
35. Mijn beroepskeuze en loopbaan
36. Klaarstaan en zorgen voor anderen
37. Mijn politieke overtuiging of activiteiten
38. Me kunnen inleven in de gevoelens van mijn beste vriend(in) of partner
39. Mijn academisch succes of schoolresultaten
40. Een hechte band hebben met andere mensen
41. Mijn taal, zoals mijn accent of dialect, mijn tweede taal, of een vreemde taal die ik goed beheers
42. Mijn gevoel van verbondenheid met mensen die dicht bij me staan
43. Mijn rol op school of in mijn opleiding
44. Mijn sekse of geaardheid

Meer lezen?

Het gevaar van een vaste identiteit.

Luister nu ook naar Bedrock

Bestaat ware liefde? Is het huwelijk niet achterhaald? Is een open relatie helemaal van nu? En is polyamorie een duur woord voor vreemdgaan? In de nieuwste Bedrock Talks interviewen Rosa en Lisanne seksuologe en relatietherapeut Nynke Nijman over de vrije liefde.

Spoiler: Walt Disney en Hollywood laten ons niet bepaald een weerspiegeling van werkelijke relaties en seks zien. Maar, wat moeten we dan wél geloven? Je hoort het in de vierde aflevering van Bedrock Talks!

Tip: Luister de nieuwe aflevering aan het begin van elke volgende maand en volg Bedrock Talks via Spotify en iTunes & Apple Podcasts! Leuk als ons laat weten wat je ervan vond in de reviews!