Rosa Bertram Spiritualiteit 21 feb 2021, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Spiritueel narcisme: wanneer je wel heel ver boven de rest uit zweeft

Je kan met een gerust hart zeggen dat de spirituele stroming steeds groter wordt. Waar men vroeger eerder in een religie geloofden en het leven daar deels aan wijdde, lijkt religie voor de nieuwe generaties plaats te hebben gemaakt voor spiritualiteit en persoonlijke ontwikkeling. Yoga, meditatie, mindfulness en breath workshops zijn de normaalste zaak. Maar wanneer sla je daar een beetje in door en spreek je eerder van spiritueel narcisme?

Ik moet toegeven dat toen ik de term voor het eerst hoorde er een kleine kortsluiting ontstond in m’n hoofd. Wat wordt daar nou mee bedoeld? Gaan die twee samen? Waarom ken ik dit niet? Wat is het? En binnen een paar seconden begreep ik eigenlijk al wat de term inhield.

Althans daar kon ik me zomaar iets bij voorstellen. Wanneer slaan we eigenlijk een beetje door in die never ending inner-peace-self-love reis?

Wat is het nut van spiritualiteit nou eigenlijk?

Spiritueel narcisme

Spiritualiteit staat voor het kunnen loslaten van je ego. Het kunnen herkennen en erkennen ervan, maar je er niet door laten leiden. Zo leert spiritualiteit ook dat je je gedachten niet bent, maar dat je ze simpelweg hebt.

Een klein verschil met een grote uitwerking. Het kan een heel bevrijdend gevoel zijn als je erachter komt dat je angsten en gedachten hébt, maar ze niet bént.

En hoewel spiritualiteit er dus voor zou zorgen dat je je ego kunt overstijgen, kan het ook het tegenovergestelde doen. Het ego juist voeden. Jij doet immers dagelijks 2 uur aan meditatie, familie-opstellingen om écht bij de onderste laag van je patronen te komen en ayahuasca bij de vleet om tot de kern van jezelf te komen en verder te kunnen komen in je ontwikkeling.

Een logisch gevolg van jouw bevindingen, inzichten en vrije gevoel is dat je denkt dat dit iedereen goed zou doen.

Waarom praten mensen die spiritueel zijn altijd zo zweverig?

Het ego

Hoewel je met de beste intenties beter wilt leren mediteren, jezelf wilt onderdompelen in het boeddhisme of een goede yogi wilt worden, je bent nog steeds bezig met jezelf (de ‘ik’) ter verrijken en bepaalde doelen te behalen. Je kan dan nog zo zen bezig zijn, je ego altijd in je achterhoofd blijven zeggen: ‘zij weet alles van Ayurveda, dat wil ik ook’ of ‘zij is zo lenig, waarom kan ik dat niet?’. Of we nou willen of niet: het ego blijft.

Door spiritualiteit zijn we ons er wellicht sneller van bewust, maar luisteren op een bepaalde manier toch altijd naar dat stemmetje. Jij wilt immers ook de mooiste kristallen op je nachtkastje om op te laden bij de volle maan, dat mooie Lulu-lemon yogapakje of kunnen meepraten over hoe een reading nou écht is.

Zo simpel is spiritueel ontwaken (volgens Jeff Foster)

Maar ook opgedane inzichten of kennis wil je zoals gezegd graag delen in de overtuiging dat het een ander of de wereld zal helpen. En of dat nu waar is of niet, je creëert er een beetje het gevoel mee van: ‘ik ben verlicht en jij niet’.

Onderzoek naar spiritueel narcisme

Geloof het of niet, maar er is onderzoek gedaan naar deze paradox en wel door de Nederlandse Roos Vonk en Anouk Visser, sociale psychologen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In European Journal of Social Psychology publiceerden ze hun onderzoek naar spiritueel narcisme.

Voor het onderzoek kregen deelnemers spirituele trainingen als mindfulness en reiki om zo boven het ego uit te stijgen. Maar wat bleek? De deelnemers van het onderzoek voelden zich er juist superieur door aan anderen. En dat was nou juist níét de bedoeling, toch?

De keerzijde van mindfulness en meditatie (we verleggen het maatschappelijke probleem)

Volgens Vonk is deze verklaring te vinden in narcisme. Yoga, meditatie en mindfulness kunnen ervoor zorgen dat je je wat beter voelt dan anderen, juist omdat jij deze activiteiten doet en kennis hebt en anderen niet. Zoiets is overigens geheel menselijk en gaat onbewust. Iedereen heeft daar op een andere manier weleens een handje van. En spirituele mensen dus ook.

Hoe meet je spiritueel narcisme?

Toch is het lastig om te meten wanneer je je superieur voelt aan een ander door spiritualiteit te beoefenen. Daarvoor bedacht Vonk een paar simpele stellingen en legde deze voor aan mensen die een cursus mindfulness (113) of energetisch volgden of therapeut zijn (232):

• De wereld zou een betere plek zijn als anderen ook de inzichten hebben die ik nu heb.
• Ik help anderen op de weg naar grotere wijsheid en inzicht.
• Ik heb meer besef van wat er tussen hemel en aarde is dan de meeste mensen.

Deze stellingen werden ook voorgelegd aan 861 mensen die niet spiritueel bezig zijn. Je raadt het al: de spirituele groep scoorde hoger in superioriteit dan de anderen. Niet veel, maar wél hoger.

Vergeet mindfulness: de zoektocht naar jezelf brengt je nergens

Nu is het uiteraard niet zo dat iedereen die met spiritualiteit bezig is zich met deze skills en kennis zich beter voelt dan anderen. Kijk bijvoorbeeld naar de Nederlandse spiritualiteitsgoeroe Jan Geurtz, bekend van zijn bestseller Verslaafd aan Liefde. In onze podcast interviewden we hem hierover!

Maar feit blijft wel: wie de cursussen mindfulness volgde, bleken een kei in zichzelf overschatten. Trouw interviewde Vonk over de bevindingen. Want is er wel iets mis is met je beter voelen een ander of doet iedereen dat niet altijd al een beetje?

Wat is er mis mee?

“Mensen met een hoge zelfwaardering staan over het algemeen relaxter in het leven.” Ze gaan makkelijker een uitdaging aan, en ze gaan meer ontspannen met anderen om. “Mensen die heel onzeker zijn kunnen lastiger in de omgang zijn, ze hebben veel bevestiging nodig.” Nadelen zijn er echter ook. Zo win je er niet per se sympathie mee bij anderen, als je een superieure houding aanneemt. En mensen die zich superieur voelen staan niet meer open voor kritiek, schrijft Trouw.

Gemeenschapsnarcist

Het narcisme waar hierover gesproken wordt gaat over type ‘gemeenschapsnarcist‘ waarbij je graag bewonderd wordt om je goede daden, hoe goed je kunt luisteren of contact kunt maken met anderen bijvoorbeeld.

Narcisme: als zelfliefde doorslaat in zelfobsessie

Best interessant om je bewust van te zijn wanneer je het spirituele pad bewandelt dus. Helemaal in de begin fase. Je denkt dan wel spiritueel bezig te zijn, maar ondertussen voedt eigenlijk vooral je ego.

De Tibetaanse boeddhist en spiritueel leider Chögyam Trungpa schreef hierover in zijn boek, Cutting Through Spiritual Materialism:

“Walking the spiritual path properly is a very subtle process: it is not something to jump into naively. There are numerous sidetracks which lead to a distorted, ego-centered version of spirituality; we can deceive ourselves into thinking we are developing spirituality when instead we are strengthening our egocentricity through spiritual techniques.”

Food for thought by je volgende cursus. 😉

Luister ook: