Malu Kirschbaum Psychologie 14 sep 2020, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Hoe kijk jij naar jezelf? Dit is hoe je lichaamsbeeld ontstaat

Nooit eerder nam ons uiterlijk zo’n belangrijke plaats in bij de beoordeling van onszelf en anderen. Onze maatschappij staat in het teken van gezond leven en perfecte selfies. Daarom smeren we zalfjes, slikken we pillen en laten we ons volspuiten met botox. Alles om er jonger en mooier uit te zien. Maar waarom eigenlijk? Psychologe Liesbeth Woerman zocht het uit.

‘Ik doe het voor mezelf’ is een veelgehoorde uitspraak van mensen die cosmetische chirurgie ondergaan. Maar doen we dat echt alleen maar voor onszelf? In Psychologie van het Uiterlijk maakt Liesbeth duidelijk dat ons zelfbeeld bestaat bij de gratie van anderen. Zonder spiegel, geen zelfbeeld.

Het lichaamsbeeld versus het feitelijke lichaam

Ze begint haar boek met het motto van filosoof Epictetus: ‘Mensen worden niet in verwarring gebracht door de gebeurtenissen, maar door hun opvattingen over de gebeurtenissen.’ Dat is een interessante gedachte, die we ook kunnen betrekken op ons uiterlijk.

Het zijn namelijk niet ons feitelijke gezicht en lichaam die bepalen hoe we over dat uiterlijk denken, maar de manier waarop we over ons uiterlijk denken. En dat wordt beïnvloed door de onrealistische beelden die suggereren dat geluk is gekoppeld aan schoonheid. Dat er pas van ons gehouden wordt als we er mooi uitzien.

Uit je lichaam, in je hoofd

Liesbeth: “We beoordelen ons uiterlijk aan de hand van een beeld. Dus we kijken als het ware van buiten naar binnen. Dat beeld wordt tijdens ons leven opgebouwd in contact met anderen, en doordat we onszelf met anderen vergelijken. Daar worden we niet mee geboren. Als peuter en jong kind heb je dat lichaam en bén je voor een groot deel ook.

Lees ook: Hoe voeding je kan helpen naar een positief (of juist negatief) zelfbeeld, én tips van een deskundige

Naarmate je bewustzijn en je denken zich ontwikkelt, waardoor je over jezelf kunt nadenken, raak je steeds meer van dat lichaam af. Je gaat als het ware uit je lichaam en in je hoofd. Je objectiveert het lichaam. Vanaf het moment dat je over jezelf gaat nadenken komt die beoordeling.”

Geliefd willen worden

Het schijnt dat als je een stabiele jeugd hebt gehad, met veel aanraking en een veilige omgeving, dat je minder vatbaar bent voor de beelden die je voorgeschoteld krijgt. Heb je geen fijne jeugd gehad, dan word je vatbaar voor een onrealistisch ideaalbeeld van (social) media. Omdat daar de belofte ligt dat er dan van je gehouden wordt. Het gaat dus helemaal niet over schoonheid, maar over geliefd willen worden.

Liesbeth: “Pas in de puberteit ontwikkelen we de secondaire geslachtskenmerken (borsten, e.d.) en het vermogen om over onszelf na te denken. Deze twee processen maken ons in de puberteit erg kwetsbaar. Doordat het lichaam snel verandert, is er weinig om op terug te vallen. Plotseling wonen we niet alleen maar in ons lichaam, maar beoordelen we ons lichaam ook.”

De invloed van social media

Daar komt bij dat pubers tussen de 15 en 19 jaar urenlang per dag op social media zitten. Dat heeft een enorm effect op het lichaamsbeeld. Die beelden komen als een soort dia’s in de hersenen, waardoor ze met die beelden naar zichzelf in de spiegel kijken, en niet meer met hun ogen.

Leestip: Dit is de makkelijkse tip voor meer body positivity (+ 5 Instagram-accounts die je moet volgen)

Liesbeth: “Met name door Instagram groeit er nu een generatie op die in een hele dominante beeldcultuur leeft, die geconfronteerd wordt met volkomen gefotoshopte, niet realistische beelden over het uiterlijk. Ook van hun eigen uiterlijk, omdat ze met allerlei filters hun eigen foto’s kunnen bewerken. Het beeld dat je van jezelf hebt raakt extreem vervormd.”

Ideaal: het gezicht van een baby op leeftijd

De discrepantie tussen hoe we er in het echte leven uitzien en wat ons als ideaalbeeld wordt voorgeschoteld is nog nooit zo groot geweest. We zijn feitelijk veel mooier geworden door de welvaart, kijk maar naar de gebitten en de huid. Maar de onvrede is enorm veel groter. Er heerst namelijk een ideaal schoonheidsbeeld van leeftijdloos en ongeleefd. Zeg maar, het gezicht van een baby op leeftijd.

View this post on Instagram

Of je nu gay, straight, bi, trans, intersekse, queer of iets daartussen ben. Mensen die zeggen dat je anders bent of moet zijn, zien niet in wat het beste is voor jou. Anderen volgen is makkelijk, maar jezelf zijn maakt gelukkig 💕⁠ .⁠ .⁠ .⁠ .⁠ .⁠ #Bedrockmagazine #quote #quote #quotes #citaat #citaten #poet #poetry #poem #gedicht #gedichten #dichten #dicht #gedichtje #inspirational #inspire #inspiration #inspiratie #inspireren #lovelife #love #life #leven #liefde #beyourself #rozemaandag #pink #youareperfect #beautiful #lgbt

A post shared by Bedrock (@bedrockmagazine) on Jul 20, 2020 at 10:01am PDT

Maar al die cosmetische ingrepen en dat verlangen naar het uiterlijk van eeuwige jeugd en schoonheid heeft volgens Liesbeth alles te maken met onze angst voor de dood. “Laten we dapper zijn en elkaar echt zien, liefhebben en manieren vinden om het leven te vieren en de vergankelijkheid en de dood daarin op te nemen.” 

Leven vanuit vertrouwen

Ook Brené Brown zei het al: omarm je imperfecties. Je bent al mooi, je bent al waardevol, en dat heeft niets met perfectie te maken. Mensen die tevreden zijn met hun uiterlijk letten meer op de functionaliteit van hun lichaam en ontlenen hun identiteit ook aan andere dingen. Als je die onafhankelijkheid kunt zien, leef je meer vanuit vertrouwen en ben je op je mooist.

Het wordt tijd om ons doorgeslagen idee van autonomie en perfectie los te laten en in zorg en vertrouwen naar elkaar te kijken. Liesbeths boodschap: “Luister naar je lichaam en besef dat je mooi bent zoals je bent, met alle opgelopen kreukels en barsten van dien.”

Meer over je zelfbeeld

• 4 stappen om je negatieve zelfbeeld terug te draaien naar een positieve
• Je kunt een beter zelfbeeld kopen (op deze 5 manieren)
• Bedrock Meets: Lisa Jansen – Big Vegan Sister – over met activisme en zelfbeed