Malu Kirschbaum Psyche 12 dec 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Hoe filosofie troost kan bieden in tijden van crisis

We leven plotseling in grote onzekerheid en zijn massaal op zoek naar houvast en perspectief. Tussen al het medialawaai van de coronaspecialisten, wetenschappers, journalisten en de overheid, kunnen we ook luisteren naar de grote filosofen. Deze (soms eeuwenoude) denkers kunnen misschien geen problemen oplossen, maar kunnen ons wel bijstaan, rust geven en troost bieden.

Filosoof en schrijver Lammert Kamphuis schreef twee jaar geleden het boek ‘Filosofie voor een weergaloos leven’ en liet daarin zien hoe filosofie ons kan helpen in het dagelijks leven. Het boek werd een groot succes met maar liefst een negende druk.

Onlangs verscheen er een nieuwe versie van het boek, met als focus hoe filosofie ons kan helpen in tijden van crisis. 

Het leven is niet altijd feest

Allereerst kunnen de teksten van filosofen herkenning oproepen. Doordat zij dezelfde zorgen, angsten en verdriet beschrijven die jij hebt, voel je je hierin minder eenzaam. Het werk van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer leent zich bij uitstek voor deze vorm van troost. Hij is een van de meeste pessimistische filosofen die er ooit is geweest en tóch kan het verfrissend zijn om je in tijden van ellende tot zijn boeken te wenden.

Misschien herken je wel dat je op slechte dagen geen behoefte hebt aan rasoptimisten. Dan heb je liever zo iemand als Schopenhauwer, die snapt dat het leven niet altijd een feest is.

Lees ook: Dit is wat we nu nog kunnen leren van filosoof en dichter Rumi

Sterker nog, volgens hem is het onze grootste vergissing te denken dat we bestaan om gelukkig te zijn. ‘Wij behoren ellendig te zijn en dat zijn we dan ook.’ Misschien denk je bij het lezen van zo’n tekst wel: zó negatief is het voor mij gelukkig niet. 

Je zorgen in een ander perspectief

Ook Plato kan je helpen om de boel wat te relativeren. Allereerst laat hij ons zien dat het nadenken over de grote vragen van het leven interessanter is dan het alledaagse gedoe. Wat er in ons leven ook speelt, we hebben altijd een binnenwereld waarin we vrij zijn om te gaan en staan waar we willen.

Doordat we in ons denken op reis kunnen gaan naar alle mogelijke plekken, momenten en ideeën komen onze zorgen in een ander perspectief te staan.

Must read: We vroegen filosoof Lammert Kamphuis wat we nog kunnen leren van het stoïcisme

En Diogenes, een Grieks filosoof van de cynische school, kan ons volgens Lammert ook helpen in tijden van crisis. “Wat ons het meest in de weg zit om gelukkig te worden, is dat we te veel denken aan wat anderen van ons denken. Dus we moeten ons bewust, zo schaamteloos mogelijk gedragen. Daarom liep Diogenes halfnaakt door Athene en bedreef hij de liefde op straat. Niet om te provoceren, maar om te merken dat hij gewoon bleef leven, ondanks dat mensen afkeurend naar hem keken.”

Ontspannender in het leven staan

Filosofie nodigt uit om kritisch te kijken naar schijnbaar vanzelfsprekende ideeën. Door te filosoferen creëer je ruimte tussen jou en je vastgeroeste gedachtepatronen. Eén van de ideeën van de sceptici (een groep oude Griekse filosofen) is bijvoorbeeld dat als er iets ergs gebeurt, we meteen de neiging hebben om een negatief oordeel te hebben.

Daardoor denken we onszelf als het ware de put in. Als je merkt dat je dat doet, kun je ook proberen om het tegenovergestelde te denken.

Lammert legt uit: “Het is een soort filosofische techniek die je kunt toepassen. Je kunt jouw oordeel ook 180 graden omdraaien en denken: Dit is eigenlijk fantastisch! Vervolgens ga je zoveel mogelijk argumenten bedenken waarom het fantastisch zou zijn, totdat je eigenlijk niet meer weet waarom het verschrikkelijk zou zijn. Dan schort je je oordeel op en sta je uiteindelijk wat ontspannender in het leven.”

View this post on Instagram

A post shared by Bedrock (@bedrockmagazine)

Na regen komt zonneschijn

En zo zijn er nog een aantal filosofische lessen, die ons kunnen helpen om met de crisis om te gaan. Boëthius leert ons over Fortuna, de godin van het lot en het Rad van Fortuin. Dat draait altijd maar door draait en het heeft dan ook helemaal geen zin om je er tegen te verzetten.

Door te leren om je lot te aanvaarden, maak je het voor jezelf minder zwaar. Daarbij kun je betere tijden verwachten, want het rad zal hoe dan ook blijven draaien.

Lees ook: Hoe optimisme dé manier is om de wereld een betere plek te maken

Sowieso hoor je in de filosofie vaak dat donkere tijden nodig zijn om het licht te vinden. Denk maar aan Friedrich Nietzsche (What doesn’t kill you makes you stronger), Henry David Thoreau (Not until we are lost, do we begin to find ourselves) en het Boeddhistische citaat: ‘The lotus flower blooms most beautifully from the deepest and thickest mud.’

Kies jouw vorm van verlichting

Dus of het nu herkenning, relativering of aanvaarding is, filosofie kan troost bieden als het slecht gaat. Iedereen is verschillend en ondergaat tegenslagen op een andere manier. Daarom zul je ongetwijfeld een voorkeur hebben voor een van deze vormen van troost. Daarnaast vraagt elke soort van ellende om een eigen vorm van verlichting. Dus kies je favoriet en doe er je voordeel mee!

Meer Bedrock vibes:

• Waarom is gelukkig zijn zo moeilijk? We interviewden gelukspsycholoog Josje Smeets
• Beter worden in accepteren? Deze 5 dingen wil je weten
• 3 koppen koffie per dag heeft mogelijk een positief effect op je gezondheid