Tessa Ham Mind 25 mei 2021, 06:00

Hoe kun je het best lastige gesprekken voeren? Deze expert heeft het antwoord

De mens is een sociaal dier, maar toch is communiceren onderling in bepaalde situaties vaak lastig en ongemakkelijk. Want hoe start je eigenlijk een gesprek met vreemden? Wat zeg je tegen iemand die rouwt? En hoe voer je lastige gesprekken met familie, op je werk of met je partner?

Organisatiecoach en hoofddocent van The School of Life Amsterdam, Wicher Schols, weet raad. In zijn boek De gouden gespreksgids geeft hij antwoord op deze vragen en meer.

Wat gaat er mis bij communiceren?

“Ik ben geboren als zoon van een psychotherapeut en een bedrijfsman”, zegt hij als we hem opbellen. “Het voelt alsof ik precies doe wat ik had moeten doen.” Wicher ontwikkelde trainingsprogramma’s voor onder andere ABN Amro, Deloitte, Nestlé en de Universiteit van Leiden. Daarnaast geeft hij al jaren les, eerst aan de Hogeschool van Amsterdam en inmiddels als hoofddocent aan The School of Life. Zijn specialisatie? Communicatie.

Sinds kort kan hij ook ‘schrijver’ aan zijn cv toevoegen. Twintig minuten voordat wij elkaar spraken, had hij zijn eerste kopie van De gouden gespreksgids in handen. In het boek is alle kennis gebundeld die Wicher tijdens zijn carrière als docent en organisatiecoach heeft opgedaan.

De gids staat vol tips, inzichten en praktische technieken om beter te communiceren en voor jezelf op te komen. Want eerlijk is eerlijk: communiceren is vaak verdomd lastig.

Hoe een normaal gesprek te hebben (dat is lastiger dan je denkt)

Hoe komt dat eigenlijk? Wat gaat er nu vaak mis op het gebied van communicatie? Volgens Wicher heeft dat voor het grootste gedeelte met twee zaken te maken. Allereerst hoe afhankelijk je van elkaar bent. “Daarom zijn gesprekken met familie of op het werk vaker lastig dan met vrienden. Je bent in die eerste twee situaties meer afhankelijk van elkaar.”

Daarnaast is het belangrijk dat je elkaar vertrouwt. “En dan niet alleen als het meezit”, legt Wicher uit. “Maar ook als het tegenzit, bijvoorbeeld als iemand je confronteert.”

De gouden gespreksgids

Het boek bestaat uit drie delen en heeft een logische opbouw. In deel 1 krijg je beter inzicht in de manier waarop je communiceert. Pas als je snapt waarom je op bepaalde situaties op bepaalde manieren reageert, kun je dit namelijk aanpassen.

In het tweede deel komen de basisvaardigheden van communiceren aan bod. Confronteren, vragen stellen, de subtekst (hoe kun je effectief communiceren zonder het letterlijk te zeggen) en complimenten geven. Die laatste vaardigheid is belangrijker dan je misschien denkt, omdat complimenten je relatie versterken. Dit zorgt er dan weer voor dat je elkaar beter vertrouwd.

10 tips om betere gesprekken te voeren in een wereld waarin we niet meer naar elkaar luisteren

Dan is er nog deel drie. Hier wordt specifiek ingegaan op 8 ongemakkelijke situaties. Van lastige gesprekken op werk tot gesprekken met je partner over de relatie en intimiteit. Maar ook bijvoorbeeld ‘omgaan met dominante types’ en ‘wat zeg je tegen rouwende mensen’ komen aan bod. “Dit zijn de 8 situaties waarover ik in de ruwweg 10 jaar dat ik lesgeef, de meeste vragen over heb gekregen van mensen”, vertelt Wicher.

Communicatie tips voor lastige gesprekken

We vragen of hij alvast een tipje van de sluier kan oplichten en wat waardevolle tips kan delen.

Communikaping

Iedereen herkent deze situatie waarschijnlijk wel: je zit met iemand te praten en zodra je bent uitgesproken, trekt de persoon tegenover je alle aandacht naar zich toe. Hij of zij heeft het ook meegemaakt, maar dan véél erger of vaker. Waarschijnlijk irriteer je je hieraan aan en vraag je je af of de persoon tegenover je je wel gehoord heeft. Maar hoe vaak kaap jij eigenlijk het gesprek? Dat is iets waar je in de toekomst op kunt letten.

De kunst van vragen stellen

Nog zoiets waar je meteen mee kunt beginnen: werken aan de manier waarop je vragen stelt. Probeer er in de toekomst op te letten dat je open vragen stelt. Begin je vraag met vraagwoorden zoals wie, wat, waarom of wanneer.

Conversation starters zijn altijd handig: 30 vragen voor een diepgaand gesprek

Kwetsbaarheid

In bepaalde situaties kan het heel waardevol zijn om je kwetsbaar op te stellen en te vertellen aan je gesprekspartner wat er in je omgaat, wat er in je onderbuik gebeurt. “Vaak weten mensen wel wat er in ze omgaat, maar realiseren ze zich niet dat precies dat de sleutel is tot het gesprek”, legt Wicher uit.

“De dood is hierin een goed voorbeeld”, zegt hij. “Wanneer mensen iemand willen troosten omdat diegene rouwt, weten we vaak niet wat we moeten zeggen. Daarom zeggen we niets en proberen we het onderwerp te mijden. Terwijl het bijvoorbeeld al veel beter is om aan te geven dat je niet weet wat je moet zeggen.”

Feedback geven

Nog zo’n lastige situatie: je moet iemand op je werk negatieve feedback geven. “Ze zeggen altijd: feedback is een cadeautje”, zegt Wicher. “Maar eigenlijk is het nooit leuk om te geven. Daarom wachten veel mensen te lang, tot het te laat is. Mijn advies is dan ook om te betalen met kleingeld in plaats van met briefjes. Daarmee wil ik zeggen: wacht niet met feedback geven tot de relatie is verstoord is, maar spreek iemand zo snel mogelijk aan, ook al lijkt het nog klein. Dan kan hij of zij nog bijsturen.” Zelf feedback vragen is daarom ook cruciaal.

Mening delen

Op het werk vinden mensen het vaak lastiger om te zeggen wat ze denken. Niet alleen op het gebied van feedback, maar ook in een vergadering. Dat komt omdat je erg afhankelijk bent van je collega’s en leidinggevende, op emotioneel én economisch gebied.

“Maar op je werk is het juist belangrijk te zeggen wat je denkt, omdat je daar ook voor betaald wordt. Wanneer je jouw mond houdt, ben je dus eigenlijk minder waard”, zegt hij.

Feedback krijgen

Rationeel gezien weet je natuurlijk dat het heel waardevol is om feedback te krijgen. Maar toch kan het soms hard aankomen en kan je ervan schrikken. Weet dan dat je niet direct hoeft te reageren. “Luister, vraag door en neem dan de tijd om te evalueren”, zegt Wicher.

Negatieve feedback (op werk) gekregen? Zo ga je ermee om

Omgaan met dominante mensen

“Dominante mensen vinden het eigenlijk nooit erg als jij dominant terug bent”, legt Wicher uit. Ze hebben helemaal geen zin in voorzichtigheden en willen weten waar het op staat. “Voor jouw gevoel geef je misschien een grote bek terug, maar de ander vindt het waarschijnlijk juist fijn dat je direct bent.”

Wanneer je een dominant persoon wil confronteren met zijn of haar gedrag, kun je beter iets zeggen over jezelf dan over de ander. Vertel wat voor effect hun gedrag heeft op jou. Bijvoorbeeld: ‘Ik kan bij jou niet zo makkelijk zeggen wat ik wil zeggen.’ In plaats van: jij bent dominant, je bent te veel aan het woord etcetera. Je geeft dan een oordeel en dan kun je verwachten dat de ander zichzelf gaat verdedigen. Je valt per ongeluk aan.

Het begint bij jezelf

De gouden gespreksgids draait dus vooral om leren omgaan met ongemakkelijke gesprekken. “Een goed gesprek voeren is helemaal een kunst, dat is het volgende niveau”, zegt Wicher. “Dan is er geen sprake meer van ongemak.” Voordat je écht goede gesprekken kunt voeren, zal je dus eerst de basisvaardigheden van het boek onder de knie moeten krijgen.

Kun je het communiceren trainen, zoals je dat ook met een spier kunt doen? “Je kunt communiceren echt leren door het te oefenen”, zegt Wicher. “Met de basisvaardigheden kun je meteen aan de slag. Dat kun je vanaf vandaag of morgen anders gaan doen. Maar het stukje zelfinzicht en zelfvertrouwen, heeft meer tijd en aandacht nodig. Dat groeit langzaam en één gebeurtenis kan dit weer beschadigen.

Maar dit is wel waar het in de essentie op neerkomt. Veel mensen vinden gesprekken voeren lastig, omdat ze niet precies weten hoe de ander gaat reageren. Pas als je echt op jezelf vertrouwt, weet je zeker voor je zo’n gesprek in gaat, dat je de reactie het hoofd kan bieden.

Ook aan de slag om beter te worden in communiceren? De gouden gespreksgids van Wicher Schols is vanaf nu online te koop en ligt vanaf 26 mei in de boekhandel.

We luisteren niet meer naar elkaar – 10 regels om weer goede gesprekken te voeren