Maaike Kooijman Betere wereld 22 nov 2021, 06:00

Leestijd: 8 minuten

De grote BEDROCK duurzaamheidsgids: zo kunnen we het klimaat redden

Het klimaat redden: dat klinkt als een grote opgave, en dat ís het ook. Toch is het ook weer niet onmogelijk – maar dan moeten we wel eerst weten wat er aan de hand is.

Hoe werkt de opwarming van de aarde precies? Wat zijn de cijfers? Wat moet er gebeuren en wat kun jij zélf doen om het klimaat te redden? Je leest het allemaal hier.

Wat is er aan de hand met het klimaat?

In principe zijn CO2 – en andere broeikasgassen – nodig om de aarde warm te houden. Als al het zonlicht meteen weer teruggekaatst zou worden, zou het namelijk extreem koud zijn op onze planeet. Broeikasgassen zorgen ervoor dat niet alles wordt teruggekaatst, maar dat een deel van de warmte wordt vastgehouden rondom de aarde.

Wat is dan het probleem? Nou, basically dat er op het moment te veel CO2 wordt uitgestoten. En als er meer moleculen zijn die warmte vasthouden, stijgt de gemiddelde temperatuur dan ook. Volgens het meest recente rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC, de klimaatwerkgroep van de VN) zorgt een verdubbeling van de hoeveelheid CO2 voor 2,5 en 4 graden Celsius opwarming tot 2100 in opzichte van het pre-industriële tijdperk.

Een ander belangrijk broeikasgas is methaan. Dat is een gas dat vrijkomt door onder andere vee (lees: de scheten van koeien), maar ook bij bijvoorbeeld afvalverwerking en de verbranding van fossiele brandstoffen.

Lees meer over de huidige klimaatproblemen:

Wat je moet weten over de klimaattop in Glasgow (COP26) tot nu toe

Hoe staan we er nu voor?

In 2015 tekenden 195 landen het Klimaatakkoord van Parijs, dat een maximale opwarming van 1,5 graad als uitgangspunt had. Het idee: in 2030 moet de CO2 uitstoot minimaal met 45% gedaald zijn, in 2050 moeten we volledig CO2-neutraal zijn.

Zelfs die 1,5 graad heeft echter grote gevolgen, zoals uitstervende diersoorten, extreme weersgebeurtenissen (overstromingen, hittegolven en bosbranden) en ook de daarbij horende klimaatvluchtelingen.

En hoewel het verschil tussen 1,5 graad en bijvoorbeeld 2 graden niet als heel veel klinkt, is het verschil in gevolgen dat wel. Volgens het IPCC zorgen 2 graden eens in de 10 jaar voor en ijsvrije zomer, terwijl dat bij 1,5 graad maar eens per eeuw zou gebeuren.

Tot zover de doelstellingen die gepaard gingen met IPCC’s tussenrapport. Door het recentere klimaatrapport uit 2021 weten we namelijk nog veel meer, en da’s niet per se kennis om hoopvol van te worden. Want die 1,5 graden opwarming? Als we zo doorgaan, zullen die al in 2030 bereikt worden, aldus het rapport. Da’s tien jaar eerder dan ze eerst dachten.

Dat heeft niet alleen eerder genoemde gevolgen, maar ook wat betreft de zeespiegel is het geen goed nieuws. In de laatste 10 jaar is de zeespiegel drie keer zo snel aan het stijgen als tussen 1901 en 1971, volgens de IPCC. Er bestaat zelfs een mogelijkheid dat de zeepspiegel tegen het eind van de eeuw zo’n 2 meter gestegen is, met alle (overstromings)gevolgen van dien.

Leer meer over het Klimaatrapport uit 2021:

Het nieuwe klimaatrapport: zo staan we ervoor in de wereld en Nederland

Wat draagt er bij aan de opwarming van de aarde?

De opwarming van de aarde heeft heel veel redenen. Die variëren van CO2-uitstoot en ontbossing tot fijnstof en de plastic soep.

Al die dingen hebben te maken met onze huidige manier van leven. Veel dingen die we doen zijn niet duurzaam. We lichten er hieronder drie uit: spullen kopen, vlees eten en vervoer.

Ook het kappen van bossen speelt overigens een rol. Regenwoud verdwijnt om verschillende redenen, zoals de productie van palmolie, productie van gewassen voor veevoer en productie van bijvoorbeeld papier. Dat terwijl bomen juist in staat zijn om CO2 om te zetten in zuurstof – een manier om de hoeveelheid CO2 te verminderen, dus.

Spullen kopen

Voor haar boek De verborgen impact ging Babette Porcelijn op zoek naar de ‘Impact Top 10’, de dingen die we doen die het meeste effect hebben op het milieu (in negatieve zin). Hoewel ze zelf vermoedde dat vlees of vliegen op nummer één zou komen te staan: werd dat iets anders: spullen.

Spullen is natuurlijk een heel groot begrip, maar dat komt ook omdat we zo ont-zet-tend veel spullen gebruiken. Van laptops en telefoons tot meubels, speelgoed en nu natuurlijk alle mondkapjes en zelftesten.

Vooral de productie van die spullen heeft een negatieve impact op het klimaat. Neem de mijnbouw van koper en goud, die nodig is voor je nieuwe laptop. Het afvalwater van die mijnbouw is extreem giftig en dat loopt vaak zo het grondwater in, schrijft Babette. Sterker nog: het gif dat vrijkomt bij de productie van een laptop zou opgelost moeten worden in 2000 wedstrijdbaden (!) om het te verdunnen tot een veilig niveau.

Om het klimaat te redden, zullen we dus moeten ‘ontspullen’: ons realiseren dat we helemaal niet elk jaar de nieuwste smartphone nodig hebben en speelgoed bijvoorbeeld tweedehands kopen.

Lees meer over de milieu-impact van spullen:

Dit is nóg slechter voor het milieu dan vlees (yep, echt waar)

Vlees eten

Ook hoog in de Impact Top 10 staat vlees eten. Dat is op meerdere manieren vervuilend; door het methaan dat vee produceert, maar bijvoorbeeld ook door het water dat er nodig is om al dat veevoer te produceren.

Wist je dat het inruilen van je hamburger voor een vegaburger zorgt voor de besparing van 80% CO2-uitstoot en 85% water?

Eén dag in de week geen vlees eten heeft hetzelfde effect op het milieu als je auto 1250 kilometer minder gebruiken. En met één dag geen rundvlees eten bespaar je evenveel water als met een maand lang niet douchen!

Lees meer over de milieu-impact van vlees:

Dit is al het effect als we één dag per week geen vlees zouden eten (no more excuses)

Vervoer

Als je een vliegticket aanschaft, kun je tegenwoordig vaak kiezen voor ‘CO2-neutraal vliegen’: dan planten ze voor een paar euro een boom voor je om je vlucht te compenseren. Leuk idee, maar wist je dat je 3500 bomen zou moeten planten om de CO2-uitstoot van je retourtje Bali te compenseren? Dat kost zo’n 35.000 euro (per persoon!); toch wat meer dan de paar piek die jij betaalt. Het is even vervuilend als vier jaar autorijden.

Lees meer over de milieu-impact van vliegen:

Vliegen is heilig (of toch niet?)

Die auto is trouwens ook niet per se heel milieuvriendelijk. Vooral niet als je bedenkt dat 80 procent van de Nederlandse autoritjes onder de 5 kilometer is; even snel naar de supermarkt of de kinderen naar school brengen. Als je dat met de fiets zou doen, zou het al een heleboel schelen.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de energie die het kost om vervoersmiddelen te produceren; een nieuwe auto heeft bijvoorbeeld omgerekend al voor vijf jaar aan benzine verbruikt om hem alleen nog maar te maken.

Lees meer over de milieu-impact van autorijden:

Heb je een auto? Dit is hoeveel impact dat op het milieu heeft (300 bomen planten, anyone?)

Toch bedoelen we met de impact van vervoer niet per se alleen je eigen vliegtickets en autoritjes, maar vooral ook die van bijvoorbeeld alle pakketjes die je bestelt op AliExpress en Amazon. Vooral in de coronatijd hebben we onszelf aangeleerd dat alles te bestellen is, mar dat heeft natuurlijk ook een prijs – een heel vervuilende, welteverstaan.

Wat kunnen we ertegen doen?

Misschien kun je het antwoord dat er nu komt wel voorspellen: minder spullen kopen, minder dierlijke producten eten en minder rijden en vliegen. Toch is het oneerlijk om de verantwoordelijkheid voor duurzame keuzes geheel bij de consument te leggen. Een heel groot deel van de uitstoot komt namelijk (ook) van bedrijven, die milieuonvriendelijk te werk gaan. Daarom wordt er zo veel gelobbyd bij onder andere Shell.

Ook een grote verantwoordelijkheid ligt bij de overheden. Die kunnen bijvoorbeeld elektrisch rijden en plantaardig eten stimuleren (middels subsidies en heffingen), investeren in duurzame energie en strenge regels stellen voor het gebruik van fossiele brandstoffen en de eisen voor (nieuwe) woningen. O ja, en in Nederland moeten we al in 2030 minstens 70% van onze energie uit zon en wind halen.

Verder moeten wereldwijd alle kolencentrales dicht en moet er een gebied zo groot als India worden (her)bebost. Ook abstractere oplossingen, zoals CO2 opslaan onder de grond, horen in het rijtje thuis.

Als we alles op alles zetten en ons allemaal aan de in Parijs gemaakte afspraken houden, zou de wereldtemperatuur in 2100 zo’n 1,4 graden hoger zijn dan vóór de industriële revolutie.

Wat kun jij zelf doen om het klimaat te redden?

Vele handen maken licht werk – we doen het samen! Met deze veranderingen help jij het klimaat:

Vaker vega(n) eten

De productie van vlees en zuivel zorgt niet alleen voor de uitstoot van broeikasgassen, maar is ook medeverantwoordelijk voor onder andere ontbossing, dierenleed én een slechtere gezondheid. De oplossing: vaker plantaardig eten! En dat is helemaal niet moeilijk.

Meer over de voordelen van vegan:

Waarom we allemaal vaker plantaardig zouden moeten eten

Meer met de trein of fiets reizen

Een auto verbruikt zo’n 117 gram CO2 per kilometer. Stel dat tegenover 14 gram CO2 (per persoon) met de trein of zelfs 0 gram CO2 met de fiets, en tel uit je winst.

Gebruik minder plastic

Wist je dat er jaarlijks 50 miljoen kilo aan plastic in de Nederlandse natuur belandt? Bizar! Dat kun je natuurlijk ook gewoon in de prullenbak gooien (echt, zo moeilijk is het niet), maar je kunt ook überhaupt minder plastic gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld door te kiezen voor herbruikbare flessen en canvastassen in plaats van plastic boodschappentassen.

Meer tips om het klimaat te redden:

Hoe je komend jaar een positievere impact kunt hebben op het klimaat

We kunnen er niet omheen: op dit moment gaat het nog niet zo lekker. Maar dat betekent niet dat we de hoop op moeten geven. We kunnen nog steeds het klimaat redden – maar dan moeten we wel nú inzien dat het roer rigoureus om moet.