wpk-admin Psyche 6 apr 2020, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Waarom ‘wetenschappelijk onderzoek’ niet altijd even betrouwbaar is

Wat is gezond? Een lastige vraag waar wetenschappers zich dagelijks mee bezighouden. Niet zelden wordt hun onderzoek betaald door de voedingsindustrie zelf. Dat doet niet veel voor de betrouwbaarheid. Daarom moet je voorzichtig zijn met ‘WC-eend wetenschap.’

“Wij van WC-eend adviseren WC-eend.” Niet alleen een gouden oude reclameslogan, maar inmiddels ook een synoniem voor gesponsord voedingsonderzoek. Ook wel ‘WC-eend wetenschap’ genoemd.

Onderzoek naar voeding

Onderzoek naar voeding is kostbaar. 10 jaar lang gratis walnoten verstrekken aan 2000 deelnemers – reken maar uit. Geld dat universiteiten en overheden niet op de plank hebben liggen, maar de voedselindustrie wél.

Studies naar het effect van granaatappel op hartaandoeningen worden bekostigd door granaatappelproducenten en onderzoek naar de voedzaamheid van ingeblikt eten door de Canned Food Alliance.

Vermoedelijk doneren deze producenten dat geld niet alleen om een bijdrage aan de maatschappij te leveren, maar ook voor hun eigen gewin. Ze hebben baat bij een goede uitkomst en als die er niet is, bij invloed om de conclusies te veranderen. Wat, vooropgesteld, niet voor al deze onderzoeken opgaat.

Lange lijst

Wetenschapper Marion Nestle heeft er haast een dagtaak aan: bijhouden welke studies worden betaald door voedselproducenten én uitkomsten hebben die voor die bedrijven voordelig zijn.

Ze is één van de meest invloedrijke foodbloggers van Amerika en zet de score sinds maart 2015 online op haar site foodpolitics.com, naar het gelijknamige boek waarin ze de invloed van de industrie op ons eetpatroon blootlegt.

Lees ook: Waarom werken in een kantoortuin volgens de wetenschap een nachtmerrie is

Inmiddels staat de teller op 130 onderzoeken met een positieve uitkomst voor de geldschieter, tegen 12 studies in het nadeel van de producent. Onthutsend, vindt Nestle, die mensen bewust wil maken van het effect van sponsoring.

De scheve verhouding zegt volgens haar genoeg: de conclusies van onderzoeken worden beïnvloed door degene die betaalt. Niet alle studies die in het voordeel van de geldschieter uitvallen zijn bijgestuurd, maar velen volgens Nestle wel.

Knoflook

Een voorbeeld van een onderzoek met een positieve uitkomst is een recente naar het effect van knoflook op de bloeddruk. Volgens de wetenschappers zou knoflook de bloeddruk bij de meeste deelnemers aan de studie verlagen.

Goed nieuws voor Wakunaga of America Company, die knoflookextracten verkoopt en de studie volledig betaalde, maar niets met de inhoud van het onderzoek te maken zou hebben gehad. Het blijft gissen of dat klopt.

Wetenschap over avocado

In onderzoeken naar de gezondheidseffecten van avocado gaat het er niet anders aan toe. Neem een studie die laat zien dat de groene vrucht goed zou zijn voor je hele dieet en avocado beschrijft als een rijke bron van voedingsstoffen.

Onderaan het rapport lees je dat het onderzoek niet alleen is bekostigd door de Hass Avocado Board, maar ook geschreven door onderzoekers die aan diezelfde belangengroep verbonden zijn.

Of de conclusies van dit onderzoek nu kloppen of niet, feit blijft dat je op moet passen met dit soort WC-eend wetenschap. En inderdaad, het maakt je rondje boodschappen niet gemakkelijker.

De effecten van sportdrank

Een ander voorbeeld zijn studies naar het effect van sportdrank, ook niet vrij van sponsoring. Als je een marathon gaat lopen, dan krijg je van alle kanten het advies om sportdrank te drinken tijdens de race. Dat goedbedoelde advies is gebaseerd op studies naar de effecten van die drank op de prestaties.

Must read: Vruchtensapjes of suikerbommetjes? Drankjes uit pak zijn een stuk minder gezond dan je denkt

Uit die onderzoeken blijkt dat je met sportdrank in je mik langer doorgaat, maar wie beter kijkt krijgt twijfels bij de conclusies.Achterin de rapporten zien we dat niet alle positieve studies onafhankelijk zijn: Gatorade werkt uitstekend, aldus het Gatorade Sports Science Institute, die het onderzoek heeft gefinancierd. Hm, daar is ‘ie weer, wij van WC-eend?

Suiker

Maira Bes, voedingsonderzoeker aan de Universiteit van Navarra, begrijpt dat mensen hierdoor wantrouwend worden. ‘En dat de relatie tussen wetenschap en de voedingsindustrie gevoelig blijft.’

‘Onderzoekers willen onafhankelijk hun werk kunnen doen,’ vervolgt ze, ‘Maar hebben voor de financiering vaak de industrie nodig, omdat onderzoek naar voeding kostbaar is.’

Twijfels

Ook zij vroeg zich af of die relatie wel zo gezond is en onderzocht artikelen over suikerhoudende drank en obesitas. Daarbij scheidde ze het werk van onderzoekers die wél en niét werden gesponsord door de frisdrankindustrie.

Lees ook: Interessant: mensen met obesitas reageren anders op zoetigheid

Wat bleek? Meer dan 80 procent van de gesponsorde studies zag geen verband tussen frisdrank en obesitas, terwijl 83 procent van de onafhankelijke onderzoeken wel een relatie vond.

Confronterende conclusie

Een confronterende conclusie, vindt Maira, die zelf voorstelt om het onderzoeksgeld van de voedingsindustrie op de rekeningen van regeringen overte maken.

Zonder geld van de industrie is het lastig om onderzoek doen, zegt ze, omdat overheden minder geld aan wetenschap uitgeven. Maar diezelfde regeringen zouden het geld van de industrie wel kunnen verdelen onder onderzoekers.

De wetenschap kan dan zo ver mogelijk bij de producenten vandaan blijven, denkt de Spaanse onderzoekster. Daar wordt het onderzoek beter van en ook het voedingsadvies. En dát scheelt ons weer vraagtekens tijden de boodschappen.

Meer over wetenschap?

• Wel of niet drinken tijdens het sporten? Dit zegt de wetenschap
• Fel groene of goudbruine ogen? De wetenschap achter waarom we sommige oogkleuren zo mooi vinden
• Opposites attract: echt waar of een fabeltje? Dit zegt de wetenschap