Laten we het eens over de schaduwkanten van succes hebben

Succesvolle, mooie mensen zijn de standaard geworden. We zien ze op Instagram met hun geweldige carrière, leuke en lieve kinderen, hagelwitte tanden, prachtige partner en eindeloos durende vakanties. Dat nieuwe, perfecte mensbeeld is uitputtend, want van je eigen schaduw is het lastig winnen.

Herkenbaar? Je bent niet de enige. ‘Niet goed of succesvol genoeg zijn’ is een ding van onze generatie en iedereen heeft er last van.

Je moet jezelf maken

De laatste jaren is het woord ‘succes’ in een kwaad daglicht komen te staan. Het lijkt een uithangbordje geworden van ons neoliberale beleid dat al decennia onze maatschappij beheerst. Volgens de Belgische psychoanalyticus Paul Verhaeghe zou het tot een dwangmatig streven leiden.

Succes: het heeft weinig te maken met carrière en werkgeluk en dit is waarom

Als je streeft naar perfectie, ben je namelijk nooit goed genoeg. Door onze hang naar succes is er eind twintigste eeuw een nieuwe identiteit ontstaan.

De kern daarvan is: je moet jezelf maken, je moet het maken. Met als gevolg dat we zijn gaan denken dat de mens zich altijd zelf kán maken, als hij maar zijn best doet. Verhaeghe: ‘Het criterium daarvoor is succes.’

Soorten succes

Deze jacht op succes zorgt voor faalangst, burn-out en andere psychische klachten, onder meer bij studenten en bij professionals. In Nederland kregen in 2020 meer dan een miljoen mensen antidepressiva voorgeschreven. Dat aantal neemt al jaren toe.

En als we het hebben over gebrek aan succes, welk succes bedoelen we dan? Doorgaans verstaan we daaronder: maatschappelijk succes, als we bijvoorbeeld opsommen welke opleidingen we hebben afgerond. Of sportief succes, als we ergens in weten te winnen. Maar ook: artistiek succes, als we applaus weten uit te lokken of financieel succes, als we goed boeren.

De kunst van gespreksvoering

De maatstaf voor dit succes is dus de meetlat: hogere cijfers, langer applaus, snellere tijden, meer geld in het laatje. Maar ‘succes’ stamt af van het Latijnse werkwoord ‘succedere’ en dat betekent ‘lukken’ of ‘slagen’. Zou het dan niet zo zijn dat we mogelijk op veel meer terreinen kunnen slagen?

Waarom willen we altijd meer en is het nooit goed genoeg?

Als we willen slagen in ons leven, dan zullen we minder aandacht moeten besteden aan het eigen heilige gelijk, en meer aan de kunst van de gespreksvoering, waarbij luisteren zonder twijfel de moeilijkste helft van die kunst is.