Suze Dijkstra Psychologie 3 mrt 2019, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Dit is waarom narcisten en HSP’ers elkaar aantrekken

Een HSP’er is vooral met anderen bezig, een narcist met zichzelf: het is een groot verschil. Toch krijgen narcisten en hoogsensitieven vaak een relatie met elkaar. Hoe komt dit? En wat zegt dit over beide partijen?

1 op de 5 is een HSP’er, ofwel een Highly Sensitive Person. In Nederland wordt dit een hooggevoelig persoon of hoog sensitief persoon genoemd. Als je een HSP’er bent, heb je onder andere moeite bij jezelf te blijven, loop je vaak over van enthousiasme, ben je gevoelig voor prikkels en moet je deze diepgaander verwerken.

Een persoon met narcisme of narcistische trekken is minder bezig met de ander, en vooral met zichzelf. Dit gedrag wordt vaak gekenmerkt met egoïsme, dominantie, een gebrek aan inlevingsvermogen en een gebrek aan empathie. Een HSP’er heeft dus een groot empathisch vermogen en narcisten hebben dat nu juist niet. Ondanks het gebrek aan empatisch vermogen, zijn narcisten geen ongevoelige mensen. Integendeel, ze kunnen juist heel gevoelig zijn. Ze kunnen zelfs kenmerken vertonen van HSP’ers, maar hebben duidelijk een gebrek aan emphatie. Dat maakt het verschil tussen een HSP’er en een narcististisch persoon.

Een narcistisch persoon kan ook een HSP’er zijn

Toch kan een narcistisch persoon in de kern heel goed óók een HSP’er zijn. Volgens HSP-coach Eveline Meijvogel heet dit in de psychologie: verborgen narcisme. Deze vorm van narcisme is een overcompensatie van diepe onzekerheid. Onveilige leefomstandigheden die vaak ten grondslag liggen aan de jeugd. Voorbeelden zijn een gebroken ouderlijk gezin en/of een onveilige jeugdsituatie, waarin bijvoorbeeld één of allebei de ouders narcistisch waren. Dit wordt in de psychologie als traumatiserend gezien, omdat wanneer opgroeiende kinderen blootgesteld worden aan dit voorbeeld van hun ouders er bij hen vaak storingen ontstaan.

Bij een narcist houdt de storing in dat ze niet (meer) in staat zijn om empathische gevoelens te kunnen invoelen. Als deze trauma’s later niet (h)erkend worden, is de kans volgens Meijvogel dan erg groot dat een hoogsenstief persoon op latere leeftijd een verborgen narcistische persoonlijkheidsstoornis krijgt.

Allebei een gebrek aan veiligheid

Net als mensen met narcisme, missen HSP’ers in hun jeugd vaak veiligheid en geborgenheid, wanneer zij de beschermde rol vanuit huis niet mee kregen (van vader of moeder). Hierdoor kiezen hoogsenstieve meestal voor dezelfde soort partner; zij vallen dan voor verborgen narcistische partners. Deze relatie lijkt vaak veilig en geborgen, maar niets is minder waar. Ze herkennen het om niet gezien te worden, en dat voelt veilig.

Ook lijkt zo’n relatie veilig omdat de narcistische partner snel als sterk aanvoelen, als ‘een rots in de branding’, want deze partner blijft immers vaak wél bij zichzelf. En als er een gebrek aan empathie is, kan de narcistische partner in een relatie in zijn/haar manipulatie op het gevoel van een HSP’er inspelen. Ze proberen daarmee de ander te overtuigen dat een probleem bij hen ligt. Ze leggen hierbij dus altijd het probleem buiten zichzelf. Simpelweg omdat ze vanuit huis hebben geleerd nooit verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag, omdat hun ouders dit ook niet deden. Daarom weten ze vaak niet beter en hebben ze dus geen tot weinig inlevingsvermogen. Dit is voor de partner vaak erg lastig om mee om te gaan.

Het verschil tussen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid?

Zowel een narcist als een HSP’er hebben dus een gebrek aan veiligheid gekend in de jeugd, wat ze herkennen in elkaar en bij elkaar willen aanvullen. Echter leidt dit altijd tot een destructieve relatie, omdat ze op die manier afhankelijk worden en geen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen trauma’s. Als die niet (h)erkend worden bij beiden, wordt er een hoop geprojecteerd (door beiden!) met alle gevolgen van dien.

Aantrekken en afstoten

In de praktijk blijkt zo’n relatie dan ook vaak een aantrek- en afstootrelatie te zijn. Narcisten duwen diegenen die te dichtbij bij ze komen namelijk weer af, maar tegelijkertijd willen ze ook een diepe leegte opvullen. En als er iemand veel liefde en verbinding kan laten voelen is het de HSP’er weer, iets wat een narcistisch persoon dus vaak in zichzelf mist. Een HSP’er is daarin kwetsbaar, en als ze dit niet weten kan iemand zo de regie over hen krijgen. HSP’ers vinden dit verschrikkelijk, maar zodra ze weer aangetrokken worden en liefde krijgen voelt dit als een beloning en beschermd (en dus ‘veilig’). Je kan stellen dat dit voor beide partijen verslavend werkt.

Tips voor de HSP’er in een relatie

Als je als HSP’er denkt dat je in een relatie bent met iemand met narcisme, helpt het om afstand te nemen en om er met een HSP-specialist over te praten. Probeer de problemen van je partner bij diegene te laten en te kijken waarom je je tot deze persoon aangetrokken voelt. Deze situatie zegt iets over jou en dus ben jij de enige die het kan oplossen. Misschien bezit deze partner dus eigenschappen die jij mist, zoals bescherming, stelligheid, stevigheid, kracht: al is dit bij een narcist vaak overcompensatie vanuit onzekerheid.

Hoe om te gaan met tegenslagen als hoogsensitief persoon

Probeer deze eigenschappen aan jezelf te geven – in een gezonde dosis – en probeer weg te lopen uit deze situatie. Want vaak herhalen oude patronen zich keer op keer zonder enige gezonde uitkomst, tenzij de narcist hiermee met zichzelf aan de slag gaat (alleen gebeurt dit niet snel omdat zij niet weten dat er interne trauma’s zijn, in plaats van externe). Ook hebben verborgen narcisten een onverzadigbare drang naar repetitief negatief gedrag, waardoor ze zich niet aan hun beloftes houden, zelfs als ze keer op keer beloven om hun slechte gedrag te verbeteren. De kans op herhaling van negatief gedrag is dan ook ontzettend groot, ook als narcisten besluiten om professionele therapeutische hulp in te schakelen.

De narcist is niet je vijand, net zoals niemand de vijand is voor de narcist. Jullie mogen beiden fouten bij jezelf leggen. Ga diegene niet helpen, want de narcist is dus een getraumatiseerd persoon, die dit niet in de gaten heeft. Voorkom dat je in een destructief web raakt waar je moeilijk uit kan komen. Ook al wil je hem of haar graag helpen, iemand kan dat alleen zelf doen.

Jij mag je focussen op jouw pad en kijken wat je mist in jezelf, waarom je in zo’n relatie zat, wat diegene in jou opvulde en hoe je dat weer kan opvullen. Zo’n relatie werkt namelijk niet, omdat jullie niet tegen elkaar vechten, maar tegen jezelf.

Meer over hoogsensitiviteit?

• Een checklist: zo weet je of je hoogsensitief bent
• Wat je moet weten als je een hoogsensitief iemand date (deel 1)
• Wat je moet weten als je een hoogsensitief iemand date (deel 2)