Maaike Kooijman Psyche 8 feb 2019, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Fout vriendje? Dit is waarom het zo moeilijk is om uit jullie relatie te stappen

In het begin lijkt het allemaal nog koek en ei, of eigenlijk meer dan dat: alsof je dromen uitkomen. Hij overlaadt je met liefde, koopt spontane cadeautjes en doet ontzettend zijn best om je voor zich te winnen. En hoewel dat soms gewoon de toon zet voor jullie relatie, blijken sommige dingen toch echt te mooi om waar te zijn. Maar als je hem eenmaal vertrouwt en van hem houdt, kun je niet meer terug. Waarom blijven we toch altijd steken in relaties met foute mannen? Dat kan natuurlijk veel verschillende redenen hebben, waarvan sommige bij onszelf liggen en een groot deel bij de ander. Maar uiteindelijk komt het in de meeste gevallen neer op een fenomeen dat wetenschappers ‘intermittent reinforcement’ noemen, periodieke beloning.

Onderzoek naar beloning

Psychology Today verwijst bijvoorbeeld naar een onderzoek dat uitgevoerd is met ratten om te onderzoeken hoe ze zo lang mogelijk door konden gaan met werken voor een beloning, zelfs als ze die niet (meer) kregen. Als je kijkt naar relaties, kun je dat vergelijken met moeite doen voor liefde die je allang niet meer krijgt.

Voor de experimenten moesten de ratten een knop indrukken voor eten. In het eerste experiment kregen ze elke keer eten als ze de knop indrukten. Het verloop daarvan is niet zo verrassend: zodra de beloning stopte, stopten de ratten ook met hun pogingen om eten te krijgen. Misschien probeerden ze het nog één of twee keer, maar that’s it.

Ook in de gevallen dat de ratten bij elke tiende druk op de knop of na elke tien minuten een beloning kregen, stopten ze al snel als ze merkten dat er niks meer kwam. Waarom nog veertig keer proberen als dat eerder helemaal niet nodig was? Het eten zal wel op zijn, duidelijk.

Dit vind je vast ook interessant: Een pleidooi voor korte relaties (niets ‘ze leefden nog lang en gelukkig’).

Een onregelmatig patroon

Met andere woorden: als er een herkenbaar patroon is en dat wordt doorbroken, stop je waarschijnlijk al snel met liefde geven. Maar die regelmaat is meestal ver te zoeken bij een fout vriendje. Soms zijn ze wekenlang in een slecht humeur en behandelen ze je als crap, dan weer geven ze je ineens heel veel aandacht.

En dat is precies hoe het vierde experiment met de ratten ging. De wetenschappers varieerden in het aantal keer dat op de knop gedrukt moest worden voor er een beloning werd uitgegeven. Zelfs toen de beloningen stopten, bleven de ratten dit keer gewoon proberen. Want wat als het ooit wél weer zou komen?

Streven naar aandacht

Foute relaties kunnen soms ook heel erg voelen als het streven naar beloningen. Als je maar aardig genoeg bent en dingen doet zoals je partner dat wil, heb je misschien het geluk om ook weer een keer aandacht te krijgen. Misschien is dit rare gedrag gewoon een fase, moeten jullie hier even doorheen. En als hij zegt dat hij nu écht zal veranderen op het moment dat je een keer de moed verzamelt om het uit te maken, kun je hem toch nog wel een kans geven?

En dat is nou net het hele probleem: als je je ware ik maar lang genoeg verstopt om de ander te pleasen, raak je daar op een gegeven moment aan verslaafd. Je denkt alleen nog maar aan het verbeteren van je relatie, zelfs als vrienden en familie je duidelijk maken dat je hier écht mee moet stoppen.

Dus zeggen de mensen in je omgeving dat ook weleens tegen jou? Dan is het misschien goed om toch een poging te doen om van een afstandje te kijken naar hoe je vriend of vriendin je eigenlijk behandelt. Ja, misschien zien zij het inderdaad verkeerd, maar voor je het weet zit jij nog jarenlang gevangen – misschien wel zonder dat je het zelf merkt.

Meer over liefde?

• Kan je liefde met je hoofd begrijpen? Wij zochten het uit
• Wat is duurzame liefde? We willen allesverslindende hartstocht, maar leer het ‘gewone’ waarderen
• Vier voorwaarden voor échte liefde (volgens het boeddhisme)