Redactie Psyche 8 mrt 2019, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Wens je vrienden ellende toe (raadt Nietzsche aan)

In 1887 schrijft de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche een warme boodschap voor zijn vrienden (vrij vertaald): De mensen waar ik om geef wens ik lijden, isolement, ziekte, mishandelingen en vernederingen toe. Ik zou willen dat ze bekend worden met diepe zelfverachting, de marteling van zelf-wantrouwen. Ik heb geen medelijden met ze omdat ik ze het enige toewens wat vandaag de dag nog kan bewijzen of iemand wat waard is of niet: dat ze kunnen verdragen. Nou, schrijf dat maar op je kerstkaart dit jaar. Dikke kans dat je familie en vrienden je in het vervolg met tegenzin en gepast wantrouwen uitnodigen voor het kerstdiner. Maar is het werkelijk zo gemeen wat die ouwe Nietzsche schreef? Wens je vrienden ellende toe…

In zijn werk De Vrolijke Wetenschap schreef hij het volgende:

Onderzoek het leven van de beste en vruchtbaarste mensen en volkeren en vraag je af of een boom, waarvan verwacht wordt dat hij trots de hoogte in groeit, slecht weer en stormen zou kunnen ontberen: of ongenade en tegenwerking van buitenaf, of enigerlei vorm van haat, na-ijver, eigenzinnigheid, wantrouwen, hardheid, hebzucht en gewelddadigheid geen gunstige omstandigheden zijn, zonder welke een welige groei zelfs in de deugd nauwelijks mogelijk is? Het gif waaraan de zwakkere natuur ten gronde gaat, is voor de sterke versterkend- en hij noemt het ook geen gif.

Je hebt tegenslagen nodig

Knap staaltje zinsbouw, maar wat bedoelde Nietzsche met deze woorden? Ik denk dat hij bedoelde dat de ‘beste’ en meest ‘vruchtbare’ mensen (wat hij waarschijnlijk niet in de seksuele zin des woord bedoelde) grote tegenslagen nodig hebben om te groeien, zoals een boom volgens Nietzsche geen slecht weer of stormen zou kunnen missen: het maakt de boom sterker en vaster in de aarde.

Must read: Hoe om te gaan met tegenslagen als hoogsensitief persoon

Alain de Botton, de populaire filosoof voornamelijk bekend van The School of Life, geeft zijn eigen interpretatie van dezelfde tekst van Nietzsche. Ook volgens hem zijn tegenslagen niet alleen onvermijdelijk maar simpelweg noodzakelijk: niemand kan een meesterwerk maken zonder oefening, en niemand kan een goede geliefde zijn bij de eerste poging.

Voldoening hoeft niet natuurlijk te komen

Nu kun je denken: ‘Leuk, maar dit wist ik al. Natuurlijk is het goed om af en toe te falen, daar leer je van. Maar wat Nietzsche volgens de Botton probeerde duidelijk te maken is nog iets specifieker.

Volgens hem wilde Nietzsche het geloof onderuit halen dat voldoening altijd maar makkelijk en ‘natuurlijk’ moet komen of helemaal niet.

Ook interessant: De 3 bouwstenen voor duurzaam geluk (aldus nieuw onderzoek)

Een geloof dat er voor zorgt dat we obstakels links laten liggen die we anders hadden kunnen overwinnen, als we maar voorbereid waren op de wreedheid die onvermijdelijk in verband staat met alles wat daadwerkelijk waarde heeft.

Niet zo gemeen als het klinkt

In die zin is de boodschap voor de dierbaren van Nietzsche niet zo gemeen als het in eerste instantie leek. Want door al die ontberingen die een mens kan meemaken is de voldoening des te groter. Al is het maar door de regen fietsen om daarna warm weer thuis te kunnen komen: het negatieve maakt het positieve sterker en bevredigender.

Het vormt je tot wie je bent

Daarnaast kleuren de ellendige dingen die je mee maakt onvermijdelijk je karakter. Natuurlijk op negatieve manieren, maar zeker ook op positieve vlakken. Probeer je daar bewust van te worden en te zien dat de zware tijden, de stomme fouten en de sporadische hobbels je tot die ‘hoge boom’ maken, om dichtbij de woorden van Nietzsche te blijven.

Iemand die geen (zware) tegenslagen meemaakt wordt ook niet weerbaar, leert niet en maakt wellicht minder persoonlijke groei mee dan iemand die dat wel heeft.

Als er dan op latere leeftijd een keer iets heftigs gebeurt kan dat iemands wereld totaal laten instorten, terwijl iemand die al veel heeft meegemaakt zich juist staande weet te houden.

Of zoals Nietzsche zei: Het gif waaraan de zwakkere natuur ten gronde gaat, is voor de sterke versterkend- en hij noemt het ook geen gif.

That’s what friends are for

• Je vrienden maken je gezond (en dit is hoe)
• Waarom vrienden kwijtraken minder erg is dan je denkt
• Waarom sommige mensen zo likeable zijn