Rosa Bertram Psyche 14 nov 2024, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Wat is een sociopaat eigenlijk? Zo herken je ze

Termen als psychopaat, sociopaat en narcist worden te pas en onpas gebruikt. Vaak onterecht. Wanneer je scharrel te veel berichtjes stuurt, je baas manipulerend gedrag vertoont of je ruzie hebt met je vervelende buurman. Hoewel veel mensen de echte betekenis niet precies weten, blijkt in 1 op de 25 mensen een sociopaat blijkt te zijn volgens psycholoog Martha Stout van Harvard Univerisity. Maar hoe herken je een échte sociopaat?

Volgens Stout hebben meer mensen last van de persoonlijkheidsstoornis dan we misschien denken: 1 op de 25 mensen is sociopaat, meent zij. Op de werkvloer is de kans zelfs 20 procent dat iemand met een leidinggevende functie een sociopaat is.

Dat klinkt heftig, want we weten niet goed wat die term precies inhoudt.

Wat is een sociopaat?

Een sociopaat is iemand die kampt met een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP), zoals dat in de psychiatrie wordt genoemd. Dat betekent dat iemand met ASP moeite heeft met zich te verplaatsen in een ander en het moeilijk vindt de gevoelens van een ander te begrijpen.

Dat resulteert er geregeld in dat een sociopaat iets doet of een beslissing neemt en daarbij niet nadenkt over wat dat voor een ander kan doen en zich daar ook niet schuldig bij zal voelen.

Nu is het uiteraard (en gelukkig) niet zo dat iedereen met sociopathie een gevaarlijke moordenaar of crimineel is. Dat zou betekenen dat 20 procent van de bevolking crimineel zou zijn. Dat valt dus gelukkig mee.

Ook lezen: Is jouw baas een psychopaat? Zo herken je ze

Hoe herken je een sociopaat?

De Amerikaanse psycholoog John Grohol meent dat je een sociopaat kan herkennen aan de volgende eigenschappen:

• Impulsiviteit en onberekenbaarheid
• Moeite met zich binden aan anderen
• Gebrek aan empathie
• Veel woede(-uitbarstingen)
• Geen gezin of werk

Sociopaten handelen dus echt vanuit impulsiviteit en woede en denken niet na over de gevoglen. Een sociopaat kan iemand zijn die één keer of een paar keer een misdaad begaat en dit zeker niet tot in de puntjes heeft uitgestippeld. En zo misschien ook een spoor achterlaat.

Over het algemeen hebben sociopaten moeite met het vinden van een baan en deze vol te houden. Ze vinden contact maken met anderen lastig. En andersom geldt ook: door het hebben van deze eigenschappen wordt een sociopaat vaak slecht begrepen door zijn of haar omgeving.

Verschil met psychopaat

Een sociopaat en psychopaat worden nog weleens door elkaar gehaald. Beiden duiden op een antisociale persoonlijkheidsstoornis, maar kennen wel degelijk verschillen.

De overeenkomst is dat beiden onverschillig zijn als het aankomt op het welzijn van een ander en ze kunnen een gevaar vormen voor de maatschappij. Maar dat hoeft dus helemaal niet, in tegenstelling tot wat de meeste films je laten geloven.

Een psychopaat is eerder koud en kil, terwijl je een sociopaat eerder herkent aan het hebben van een kort lontje. Een sociopaat laat zich eerder drijven door woede, terwijl een psychopaat berekenend, gepland en onder controle kan zijn.

Scott Bonn, professor in Sociologie en Criminologie aan de Drew Universiteit interviewde verschillende sociopatische en psychopatische seriemoordenaars in zijn carrière: “Psychopaten en sociopaten staan heel anders in het leven – hierdoor handelen ze verschillend, ook als misdadiger.”

Hoe wordt iemand een sociopaat?

Psychologen en wetenschappers menen dat sociopathie wordt veroorzaakt door zowel genetische als omgevingsfactoren. Zo kan het zijn dat sociopaten in hun jeugd fysiek of mentaal mishandeld zijn.

Mind meldt dat geadopteerde en biologische kinderen van ouders met een antisociale-persoonlijkheidsstoornis een verhoogd risico op het ontwikkelen van een antisociale-persoonlijkheidsstoornis, een somatisch-symptoomstoornis, maar ook op verslaving. Opgroeien in een onveilige omgeving heeft dus wel degelijk impact.

Een relatie met een sociopaat

Het hebben van een relatie met een sociopaat is ingewikkeld. We zeiden al dat sociopaten het ingewikkeld vinden om relaties aan te gaan. En als dit tóch gebeurt, dan loop je vaak tegen ingewikkelde issues aan.

Denk aan:

• Onbetrouwbaarheid: De sociopaat is vaak niet erg betrouwbaar en liegt regelmatig over kleine of grotere dingen.
• Onaangepast gedrag: Het is lastig om zich aan te passen aan sociale normen en waarden, daardoor kun je je generen voor een sociopaat.
• Prikkelbaar: In een relatie met een sociopaat moet je vaak op jouw tenen lopen omdat de ander snel ontploft.
• Geen spijt: Sorry zeggen is heel moeilijk voor een sociopaat.
• Onverantwoord gedrag: Zich aan regels houden, omgaan met financiën, afspraken nakomen. Het lukt niet altijd…
• Onverschilligheid: Mat reageren of ongevoelig zijn voor emoties zijn kenmerken die passen bij een sociopaat.
• Impulsieve acties: Zoals in één klap de relatie beëindigen zijn niet vreemd.

Het is dus lastig om te bouwen op een sociopaat en een antisociale persoonlijkheidsstoornis is niet te genezen. Wel zijn er behandelingen om er beter mee te kunnen leven zoals psychotherapie, psychosociale behandelingen of een behandeling met medicatie.

Dus, pas volgende keer op voordat je iemand zomaar een sociopaat noemt. Heb je het idee dat je baas wél een psychopaat is? Zo herken je ze.

Meer Bedrock

• 9 manieren om een narcist te herkennen
• Leven met de psychische stoornissen van je vriendin: #6 – Marrakesh, de stad van de liefde
• Narcisme: als zelfliefde doorslaat in zelfobsessie

De tekenen dat je in een toxische relatie zit (en stel jezelf deze vragen)