Marcelino Lopez Psyche 20 mei 2018, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Kan ‘positive thinking’ je leven compléét veranderen? (een psycholoog legt uit)

Sneu was het. Een talentvolle muzikant die ik ooit goed kende voelde zich volledig mislukt. Hij probeerde jarenlang tevergeefs door te breken, terwijl minder talentvolle kennissen in belangrijke voorprogramma’s optraden, positief werden gerecenseerd en hun kunstje in DWDD mochten doen, de populairste talkshow van Nederland. Dat zag hij allemaal op zijn Facebook-tijdlijn verschijnen. Vergelijken is de duivel, en het Groene Monster begon hem zo te steken dat hij op een zwart moment zijn instrumenten aan de wilgen hing en van de radar verdween.

Ben jij vaak jaloers in je relatie? Zo draai je het om tot iets positiefs

Drie jaar later was hij terug. En hoe. De kennis bracht zijn eerste album uit, werd bejubeld in de landelijke media en trad nu zelf op in de DWDD. Watskebeurt? ‘De kracht van positief denken.’

Op zijn tijdlijn verscheen een ontroerende boodschap waarin hij eerlijk vertelde over de gitzwarte periode die eraan vooraf was gegaan en hoe belangrijk het is om ondanks alles in jezelf te blijven geloven. Sinds zijn bezoek aan een bekende zelfhulpcoach wist hij: ‘Alles is mogelijk, als je er maar in gelooft.’ Amen. Likes en lofzang alom.

De wet van de aantrekking

Iedereen die worstelt met het leven én aan ‘persoonlijke ontwikkeling’ doet, wordt vroeg of laat gewezen op de beloften van Positief Denken. Het recept van deze zelfhulpstroming is simpel: ‘Denk dat het gebeurt, en het zal gebeuren.’ De aangenomen verklaring voor eventueel succes gaat echter een stuk verder dan de self fulfilling prophecy (die verklaart dat het vertrouwen in een mooie uitkomst, bewust en onbewust, van alles in gang zet om het zo te laten zijn).

Nee, omdat alleen vertrouwen in je eigen geest beperkt is, stellen veel zelfhulpgoeroes een grootser en spiritueler mechanisme voor: de barmhartigheid en oneindige wijsheid van het universum zelf. Het universum geeft je volgens hen alles wat je wil, als je weet hoe je erom moet vragen. Letterlijk.

Dit idee – niet wezenlijk anders als Jezus’ uitspraak ‘vraag en het zal u gegeven worden’– werd (opnieuw) leven ingeblazen door een van de bekendste zelfhulpboeken aller tijden: Think and Grow Rich van Napoleon Hill. Deze zelfhulpklassieker uit 1937 verkondigt het revolutionaire idee dat mensen alles kunnen krijgen wat ze willen als ze het maar écht geloven. Zo claimde Hill dat jij en ik arm zijn, omdat we nooit hebben leren denken zoals de miljonair. ‘Denken en voelen dat je rijk bent, maakt je rijk.’

Succesvolle mensen onder de loep

Hoe kwam Hill aan die wijsheid? Hij bestudeerde extreem succesvolle mensen en zag als gemeenschappelijke factor dat zij extreem positief waren en gewoon geen ‘nee’ accepteerden: zij vonden dat ze hun succes en rijkdom verdienden. Hierom deden ze niet aan zelfsabotage en focusten zij al hun energie om te krijgen wat ze wilden.

Dit idee werd pas echt ‘wereldnieuws’ toen tv-vrouw Rhonda Byrne het in 2006 verfilmde als The Secret, daar later een gelijknamig boek van maakte en er bij Oprah Winfrey over mocht oreren. Het geheim komt neer op wat Byrne ‘the law of attraction’ (LOA) noemt. De stelling is dat gedachten niet alleen je gedrag en stemming sturen, maar daadwerkelijk een boodschap het universum insturen die het universum vervolgens begrijpt en beantwoordt.

Hoe? Middels de mysterieuze werking van de kwantummechanica. ‘The law of attraction is de wet van de schepping. Kwantumfysici vertellen ons dat het hele universum uit gedachten is ontstaan… Jouw gedachten creëren direct jouw werkelijkheid.’

Toxic positivity: bestaat er ook zoiets als te positief zijn?

Volgens Byrne zijn de meeste mensen een slachtoffer van zichzelf, omdat ze onbewust negatieve gedachten het universum inzenden. Ze hebben nooit goed leren nadenken. Ook kanker, oplichting, botbreuken en een kapotte auto zijn enkele van de tragedies die je volgens haar onbewust op jezelf kunt afroepen.

Het medicijn: bewustwording en positieve intenties het universum insturen. Byrne beweert bijvoorbeeld dat wanneer je wilt afvallen ‘jij je eerst moet realiseren dat het niet het eten zelf is dat jou dik maakt: Het is het idee dat voedsel jou dik maakt, dat jou dik maakt.’

Tot zover de theorie. Nu over naar de werkelijkheid. Wat zegt wetenschappelijk onderzoek over het nut van positief denken om je doelen te bereiken? Werkt het ook?

Fantasieën omzetten in werkelijkheid

Gabriele Oettingen, professor Psychologie aan de Universiteit van New York, onderzocht jarenlang de rol van positief denken in samenhang met motivatie en het bereiken van doelen. Ze vergeleek proefpersonen die leerden een positieve uitkomst te visualiseren met ‘neutrale’ proefpersonen die dat niet deden.

Ze testte allerlei personen en doelgroepen: vrouwen die wilden afvallen; studenten die een leuke date of goede baan wilden; patiënten die na een heupoperatie weer op hun benen wilden leren staan; schoolkinderen die goede rapportcijfers wilden behalen.

9 morning hacks die je dag geheid positief beïnvloeden (ja, echt)

In elk van de onderzoeken waren de resultaten hetzelfde: het fantaseren over positieve uitkomsten hielp geen van de proefpersonen hun doelen eerder te bereiken. Integendeel: de positivo’s deden het slechter. En daarbij: hoe positiever de proefpersoon was, hoe slechter het resultaat. Oettingens verklaring:

‘Positief denken laat ons brein denken dat we ons doel al bereikt hebben en dat saboteert onze motivatie en bereidheid om dat doel daadwerkelijk te bereiken. Dromen over de toekomst heeft een kalmerende werking – je bloeddruk wordt meetbaar lager – maar het zuigt ook energie weg die je nodig hebt om je dromen te verwezenlijken.’

Goed, misschien is positief denken niet zaligmakend als manier om doelen te bereiken, maar… dagdromen en fantaseren over je ideale leven maakt je vast gelukkiger, én is dat niet meer waard?

Lees deel 2 van positive thinking.