Suze Dijkstra Psyche 31 aug 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Wat je moet overwinnen om goede keuzes te maken

We hebben als Nederlanders heel veel vrijheid en dat betekent automatisch dat we meer keuzes kunnen maken. Gelukkig maar. Maar waar de één fluitend de juiste stappen lijkt te zetten, is het voor de ander een stuk lastiger om te kiezen. Waarom is het maken van beslissingen voor sommige mensen zo lastig?

Volgens psychologe Jolet Plomp is het niet verwonderlijk dat we moeite hebben met belangrijke beslissingen. We moeten in deze maatschappij de ene na de andere keuze maken. Ga je een huis huren of kopen? Is die ene baan wel creatief genoeg? Keuzestress komt volgens Plomp niet omdat we vaker moeten kiezen, maar omdat er teveel alternatieven zijn.

Juist dát kan verlammend werken, legt Plomp uit. Bij het nemen van beslissingen, word je voortdurend geslingerd van ratio naar gevoel en vice versa. Volgens Plomp is het een combinatie van rationele, bewuste overwegingen, maar ook van onbewuste en subjectieve processen. En dat kan vermoeiend zijn. In haar boek Beslissen doe je zo laat ze zien hoe je weloverwogen een keuze maakt. Om überhaupt beslissingen te nemen, moet je als mens telkens een aantal angsten overwinnen.

Veiligheid

Terug naar de basis. Doe je iets wat de hele kudde doet, is de kans kleiner dat jij daar specifiek op aangekeken wordt. Heel veilig. Maar als je je niks aantrekt van anderen en lekker je eigen keuze maakt, is dat jouw eigen geplante kiempje. Jouw verantwoordelijkheid. Als je oogst vervolgens niet helemaal uitpakt zoals je gehoopt had, loop je het risico dat je omgeving je met scheve ogen aankijkt.

We leven in de veiligste tijd ooit (al voelt het niet zo)

Volgens socioloog Henk de Vos blijkt uit verschillende wetenschappelijke studies dat mensen het liefst voor veiligheid gaan en in belangrijke keuzes dus gemakkelijk beïnvloed worden door wat anderen doen: “Mensen kiezen er bewust voor om zich aan te passen aan de groep. Niet alleen onbewust, maar ook bewust kiezen we ervoor ons te gedragen als kuddedieren. Dat geeft een veilig gevoel.”

Onzekerheid

De prestatiemaatschappij van tegenwoordig kan ons het gevoel geven dat we continu moeten verbeteren. En een mens wil in de basis niet falen. De documentaire Alles wat we wilden gaat over de onzekerheid die bij keuzestress komt kijken. Sarah Mathilde Domogala laat met haar documentaire zien hoe jonge ambitieuze ondernemers hun tol betalen voor een schijnbaar perfect en succesvol leven.

“Als je iets doet, wil je er heel goed in zijn. Ben je dat niet, dan moet je iets doen waar je beter in bent dan anderen.” Ze schetst de maatschappij waarin we nu leven; een tijd waarin het streven naar het hoogst haalbare in alle facetten het enige doel lijkt. Deze zoektocht naar perfectie maakt ons diep onzeker (want je kunt het dus eigenlijk nooit goed genoeg doen) en zorgt voor keuzestress.

Verandering

Onderzoeker en bestsellerauteur Ben Tiggelaar schrijft keuzestress toe aan het psychologische verschijnsel dat verandering een onvermijdelijk element is in ons leven. En om met die veranderingen mee te kunnen, moet je nou eenmaal keuzes maken. In zijn boek Dromen, durven, doen legt Tiggelaar uit hoe je de lastigste persoon op aarde kunt managen, namelijk jezelf.

Je wéét het wel, maar het lukt maar niet: dit is waarom verandering zo lastig is

Niet elke keuze geeft verbetering, maar voor iedere verbetering is wél verandering nodig. En die verandering begint bij het maken van een keuze. Daar valt niet aan te ontkomen. Daarom is het volgens Tiggelaar belangrijk inzicht te krijgen in de werking van je eigen gedrag.

Controle

Socioloog en oprichter van soChicken Jelle Hermus legt uit dat we ons fijn voelen als we het gevoel hebben dat we controle kunnen uitoefenen op onze omgeving. We willen het leven controleren zodat we zeker weten dat er geen vervelende dingen gebeuren.

Mensen willen zekerheid. Alleen, legt Hermus uit, bestaat controle an sich niet. We kunnen wel het gevóel hebben van controle. Dit perspectief kan wellicht helpen om makkelijker een keuze te maken.

Emoties

Bedenk dat logisch en rationeel denken je helpt om van A naar B te komen, maar écht grote veranderingen moeten vooral goed voelen. Om een keuze te maken die bij je past, moet je je emoties leren kennen, zegt psychologe Jolet Plomp.

Nadenken is daarvoor geen goede manier. We zijn geneigd al denkend alles logisch te ordenen in oorzaak en gevolg, maar emoties zijn bij uitstek onlogisch (en vaak nog tegenstrijdig ook).

How To Handle: Emoties (met adviezen van een monnik en een neuropsycholoog)

Het begint bij je het herkennen van een emotie en uiteindelijk gebruik je je verstand om de gevolgen van je keuze te overzien. Om daadwerkelijk goede keuzes te maken die bij jou passen, is het dus handig om goed in contact met je gevoel te komen.

Zo maak je keuzes met je hart

Deepak Chopra is arts en specialist op het gebied van de traditionele Indiase geneeswijzen. In zijn boek De zeven spirituele wetten van succes laat hij zien dat een goede keuze er een is waar je gelukkig van wordt én waarin je je stressvrij voelt. Voel je druk en stress? Dan moet je de keuze niet maken. Gelukkige keuzes maak je met je hart. Voor degene die niet goed weet hoe dat moet, luidt Chopra’s boodschap als volgt:

Neem afstand. Als je afstand neemt en reflecteert op de keuzes die je op dat moment maakt, verplaats je het hele proces naar je bewustzijn. Door van een afstandje te kijken, aanschouw je hoe je jouw keuze ‘aan het maken bent’ en daar kun je van leren. Stel jezelf twee vragen.

Keuzes maken, waarom (en hoe) doen we dat eigenlijk?

Ten eerste: ‘Welke gevolgen heeft deze keuze?’ Het eerste gevoel of antwoord dat je krijgt, schrijf je op. Ten tweede: ‘Zal deze keuze mij gelukkig maken?’ Als het antwoord ja is, maak dan gerust die keuze. Is het antwoord nee, maak dan de keuze niet. Simpel eigenlijk. Denk er niet te lang over na, maar laat je gevoel voor je spreken.

Lef

Zo verschrikkelijk lastig is het volgens bovenstaande auteurs dus allemaal niet. Naar je gevoel luisteren en het uiteindelijk gewoon dóen, daar gaat het om. Wat we vooral nodig hebben? Lef. En zeg nou zelf; heb je ooit zo’n verschrikkelijk slechte keuze gemaakt dat je er nu nog steeds van wakker ligt?

En stel dat dat inderdaad zo is, kan je dan nog improviseren om de keuze een beetje minder verschrikkelijk te maken? Er is lef nodig, zeker, en daarvoor moeten we veranderingen, veiligheid, onzekerheid en controle-drang overwinnen. Zodat we dichter bij ons gevoel komen te staan en op die manier keuzes maken die écht die bij ons passen.

Meer psychologie?

• Is de mens wel gemaakt om constant gelukkig te zijn? Evolutionaire psychologie zegt van niet
• Hoe de keuzes van je ouders invloed hebben op jouw liefdesleven
• In hoeverre zijn ouders bepalend voor de levenskeuzes van hun kinderen?