Lena Bril Welzijn 6 apr 2016, 06:00

Leestijd: 7 minuten

Orthorexia: Wanneer een gezonde levensstijl een ziekelijke obsessie wordt

Ze at geen aardappels, brood, zuivel, vlees en zelfs geen fruit. Ze bekeek altijd de etiketten in de supermarkt en stopte nooit zomaar iets in haar mond. De gedachte aan een taartje op een verjaardag bezorgde haar klamme handjes en een work-out overslaan was er echt niet bij. Voor sommigen slaat een gezonde levensstijl om in een obsessie: orthorexia. Ik sprak met M., een vriendin die zelf aan de eetstoornis leed.

Health is hot

Op zaterdagochtend barst het Amsterdamse Vondelpark uit haar voegen. Tientallen fitte dertigers lopen hard in dure Nike pakjes. Op de speelplaatjes swingen fanatiekelingen met kettlebells terwijl een trainer tegen hen te keer gaat. De sportieve ochtend wordt afgesloten bij één van de juice-of saladebars die als paddenstoelen uit de grond schieten.

Dat de gezondheidshype in navolging van Londen en New York ook in Nederland is neergestreken, moge duidelijk zijn. Begrijpelijk: we lezen in de krant dat zitten het nieuwe roken is, dus trekken we vaker de hardloopschoenen aan. Voedingsschandalen volgen elkaar op, waardoor we weer willen weten waar ons eten vandaan komt. Maar de hype kent ook een keerzijde. Steeds meer (jonge) vrouwen lijden aan de eetstoornis orthorexia.

Té gezond

De ziekte werd voor het eerst omschreven in 1996 door Steven Bratman als een ongezonde obsessie voor gezond eten. Zo’n obsessie gaat veel verder dan gezond eten en veel sporten. Iemand met orthorexia heeft een zwaar verstoorde relatie met voeding, waarbij controle een grote rol speelt. Een zelf voorgeschreven voedingsregime, meestal een clean dieet, wordt streng opgevolgd.

Voedingsmiddelen zoals brood, vlees en zelfs fruit worden vermeden. Het doel van dit regime is niet zozeer afvallen, zoals bij boulimia of anorexia, maar een ‘gezond’ lichaam. De gevolgen? Het overdreven gezonde dieet brengt de gezondheid juist in gevaar. Het lichaam krijgt te weinig voedingsstoffen binnen doordat de vele restricties weinig overlaat om te eten.

Nu is uiteraard niet iedereen met een voorkeur voor clean eten een orthorexia patiënt. Maar als essentiële delen van je leven, zoals je werk en je relaties met anderen, komen te lijden onder je strikte voedingsregime, is het oppassen geblazen.

Van lekker in je vel naar sociale isolatie

Mijn vriendin M. (23 jaar) herkende zichzelf in het ziektebeeld van orthorexia. Ze vertelt mij over hoe orthorexia zich bij haar ontwikkelde. “Ik wilde een paar kilo kwijtraken. Ik was student, dronk en rookte te veel en wilde me weer energiek voelen. Op blogs las ik over clean eten en voor ik het wist was ik vaste klant bij de Ekoplaza,” vertelt M.

“Na twee maanden voelde ik mij totaal anders. Ik werd elke ochtend vrolijk en fit wakker, had plezier in sporten, was gelukkig en mijn huid straalde.” Een hele positieve verandering die omsloeg in het tegenovergestelde. “Ik was zo blij met mijn transformatie, dat mijn dieet en sportregime het allerbelangrijkste werden in mijn leven. Urenlang speurde ik het internet af naar nieuwe recepten, voedingsdagboeken van anderen en al mijn geld ging op aan biologisch eten.”

Dit is de betekenis en de werking van verschillende kleuren

In principe is daar niets mis mee: een uit de hand gelopen hobby, meer niet. Toch? “Klopt, wel meer mensen zijn bewust bezig met gezonde voeding en sporten. Het verschil is dat ik niet langer kon genieten van andere dingen in het leven. Een wijntje met een vriendin, popcorn bij de film of taart om iets te vieren: ik raakte er van in paniek. Dus ging ik zulke sociale gelegenheden vermijden.”

En dan is het oppassen geblazen. “Ik ging nooit ergens onvoorbereid heen. Als ik uit eten ging, bestudeerde ik thuis uitvoerig de menukaart en had ik de meest verantwoorde optie al voor ogen. Sociale activiteiten sloeg ik steeds vaker over omdat ik niet wilde dat zo’n avond ten koste zou gaan van mijn work-out de volgende dag. Spontaniteit verdween compleet uit mijn leven.”

Fitgirls op Instagram

Social media speelde een grote rol in de ontwikkeling van orthorexia bij M. “Begrijp me niet verkeerd, ik denk dat veel van die super strakke fitgirls een positieve inspiratiebron kunnen zijn voor veel meisjes. Maar op mij had het een gevaarlijke werking. Die boerenkool etende, afgetrainde, perfect gebruinde fitgirls werden mijn voorbeeld. Ik realiseerde me niet dat die meisjes weken trainden en diëten speciaal voor die ene foto, dat er speciale belichting wordt gebruikt en de foto wordt bewerkt.” De online fitgirls werden langzaam meer dan een voorbeeld voor M.

Dikker haar krijgen? Dat doe je met deze 5 natuurlijke middelen

“Na een tijd merkte mijn omgeving dat ik smoesjes verzon om niet mee uit eten te hoeven of de stad in te gaan voor een drankje. Als een vriendin mij daar op aansprak of ik vrijdagavond weer alleen op de bank lag, hield ik mij vast aan mijn voorbeelden op Instagram. Dankzij hen kon ik aan mijzelf verantwoorden dat ik nooit meer iets gezelligs deed. Zij waren eigenlijk mijn enige vriendinnen.”

Elke dag een koude douche

Op het dieptepunt van haar eetstoornis at M. enkel biologische groente, peulvruchten (niet uit blik), ongebrande en ongezouten noten en avocado’s. “Ik las elk artikel dat over gezondheid en voeding ging en nam die informatie direct op in mijn regime. Op een gegeven moment nam ik elke dag een koude douche, mediteerde ik voor ik naar de sportschool vertrok, wandelde ik elke dag een uur en dronk ik geen druppel alcohol meer.

Wist je dat niet alle kaassoorten vegetarisch zijn? Wij delen welke je wél kunt eten

Alles om mijn lichaam optimaal gezond te houden.” Haar strikte gezondheidsregime putte haar uit, in plaats van dat het energie opleverde. “Ik sliep super slecht, mijn lichaam voelde helemaal uitgewrongen en ik had continu blessures. Een dag niet sporten of een keer een banaan eten, voelde als falen. Maar ik kon niet meer stoppen.”

Online herkenning

Toch lukte het M. om haar eetstoornis zonder professionele hulp onder controle te krijgen. “Mijn sociale leven speelde zich hoofdzakelijk online af. Elke dag struinde ik mijn favoriete blogs af voor nieuwe recepten of oefeningen voor in de sportschool. Ik kwam terecht op blogs van meisjes die schreven over hun ervaring met orthorexia en hoe ze die te boven zijn gekomen, bijvoorbeeld Fit with Marit of Fitgirlcode.”

Dé toevoeging voor je urban jungle: de ananasplant!

Die persoonlijke verhalen deden M. inzien dat ze een serieus probleem had. “Ik herkende de gevoelens van paniek, angst en eenzaamheid. Ik moest erkennen dat mijn gezonde levensstijl mij helemaal niet meer gelukkig maakte.” De blogs inspireerden M. om haar regime los te laten. “Ik las meer artikelen waarin de nadruk gelegd werd op het belang van balans. Een paar dagen in de week niet naar de sportschool, maar je lichaam laten herstellen en af en toe een reep chocolade eten, dat is juist gezond.” Stap voor stap pakte M. de draad weer op en begon weer ‘normaal’ te eten.

Een blije health freak

Na maanden van ziekelijk gezond leven, liet M. de teugels vieren. “Ik dronk weer alcohol, at gewoon aardappels, vlees en dronk zelfs frisdrank. Ik merkte al snel dat ik mij daar ook niet prettig bij voelde.” Ze ging op zoek naar een balans tussen haar doorgeslagen gezonde levensstijl en het studentenleven. “Je zult mij nog steeds niet snel een zak chips zien opentrekken en ik begin mijn ochtend nog steeds het allerliefst in de sportschool. Maar je kunt mij wel weer gelukkig maken met vers brood, zonder dat ik bang ben voor gluten of een suikerdip. Ik heb weer geleerd om te genieten van eten en gezelligheid zonder bang te zijn dat mijn gezonde levensstijl in gevaar wordt gebracht.”

Balans

M. wil andere jonge vrouwen op het hart drukken om vooral lekker gezond te blijven eten en zaterdagochtend een rondje te rennen in het park. “Het is alleen maar goed dat mensen bewuster met hun voeding en hun lichaam bezig zijn. Maar sla er niet in door. Als je tegen verjaardagen op gaat zien omdat je dan niet gezond kunt eten, wordt het misschien tijd om jezelf af te vragen of je wel gelukkig wordt van alle restricties die je jezelf oplegt.”

Ook voor gezond leven geldt het saaie advies: alles met mate. Geniet van je groene smoothie, maar voel je niet schuldig als je een keer met een kater in bed blijft liggen. Dat past, op z’n tijd, namelijk óók prima in een gezonde levensstijl.