Rosa Bertram Psychologie Gisteren, 08:22

Leestijd: 5 minuten

Waarom we ongelukkig worden als er te veel keuze is

Waar keuzes enkele tientallen jaren geleden nog vrij overzichtelijk waren, zoals waar je ging studeren en welk beroep je koos (waarschijnlijk dat van je ouders), is dat tegenwoordig wel even anders. De keuze is reuze: niet alleen op de banenmarkt, maar óók in de liefde, in restaurants en in winkels. Worden we alleen ook écht gelukkiger van al die keuzes?

Een kleine spoiler: het antwoord is waarschijnlijk ‘nee’, zo menen experts.

Keuze in overvloed

Een menu met dertig smoothies, een online kledingwinkel waar je eindeloos kunt scrollen, een restaurant met vier verschillende keukens en een datingapp met duizenden profielen binnen handbereik. We leven in een tijd van overvloed, ook al hebben we dat misschien niet altijd in de gaten. Millennials en alle generaties die erna volgden, weten immers niet beter.

In theorie klinkt veel keuze vaak als iets positiefs. Er is immers genoeg werk, we hoeven niet enkel meer te leven van aardappels en vlees en kunnen elke droombestemming ter wereld opzoeken. Alleen: er kleeft ook een grote keerzijde aan al deze luxe. We worden overspoeld met keuzes en daar worden we vaak besluiteloos en moe van.

Hoe meer keuze, hoe moeilijker het besluit

Ga maar eens staan: in de supermarkt kun je kiezen uit kokos-, haver-, soja-, amandel- óf kikkerwtenmelk als je plantaardige melk wilt. En zoals je waarschijnlijk zelf ook al hebt ervaren: hoe groter het aanbod is, hoe moeilijker het wordt om een keuze te maken.

Dat schrijft ook psycholoog Barry Schwartz in zijn boek The Paradox of Choice. Het zorgt voor een soort verlamming en een hoop stress. Volgens hem bestaan er de ‘maximizers‘, die altijd de beste optie willen vinden en de ‘satisficers‘ die genoegen nemen met een optie die goed genoeg is. En guess what: vooral de maximizers hebben vaak meer last van de paradox van keuze.

Zo kan mijn vriend héél slecht keuzes maken, hij denkt soms weken na over de kleinste keuzes. Hij komt zo continu in gedachten-loops terecht, hij stelt de keuze maken steeds uit en dat geeft hem (uiteraard) nog langer stress. Hij wil zeker weten dat hij de goede keuze maakt.

Maakt hij namelijk niet de goede keuze, dan voelt dat voor hem dus als een foute keuze. Je kunt je misschien voorstellen dat dat gepaard gaat met de nodige stress voor hem, maar ook voor zijn omgeving. Mij dus.

Evolutionair ingesteld op schaarste

Ondanks dat al die keuze in eerste instantie misschien voelt als een luxe en het positief voelt om uit een assortiment van honderden schoenen te kunnen kiezen, komt dat automatisch met de nodige keuzestress. Door te kiezen voor een paar schoenen, laat je namelijk 99 andere opties liggen. Een foute keuze is zo al snel gemaakt.

Althans, dat vóélt zo, vertelt hoogleraar die promoveerde op keuzegedrag en mentale belasting aan de Universiteit Leiden Lotte van Dillen aan JAN. Want wat blijkt? Ons brein is evolutionair helemaal niet ingesteld op al die overvloed, maar eerder op schaarste.

“We zijn evolutionair ingesteld op schaarste en snelle beslissingen. Maar vandaag de dag worden we overladen met opties en algoritmes op bijvoorbeeld social media, die ons aanzetten tot nóg meer vergelijken. Dat maakt kiezen vermoeiender dan ooit”, vertelt Van Dillen.

Moeite hebben met kiezen en daardoor mentaal verlamd raken, heeft zelfs een naam: decision fatigue. Dé reden dat we ’s avonds het liefst neerploffen op de bank met een guilty pleasure-serie en een Hello Fresh-maaltijd in plaats van toch een nieuw boek te lezen of uitgebreid een nieuw gerecht gaan koken.

De tekenen dat je brein overbelast is door keuzestress

Te veel keuze is dus vaak niet bevrijdend, maar eerder verlammend. En dat raakt niet alleen je garderobe of boodschappenlijstje, maar ook je carrière, relaties en levenspad. Waarom zouden we bijvoorbeeld verder daten met iemand die niet aan ál je eisen voldoet als je op een datingapp zo vijf nieuwe dates kunt regelen?

De paradox van keuze

In de praktijk betekent dat dat we langer twijfelen, beslissingen uitstellen en achteraf sneller spijt voelen. Vooral de perfectionisten hebben het dus zwaar: zij willen altijd de ‘juiste’ keuze maken, maar die bestaat meestal niet. Of beter gezegd: je weet nooit zeker wat je gemist hebt.

En dan is er nog het FOMO-effect (fear of missing out), dat versterkt wordt door sociale media. Iedereen lijkt de perfecte keuze te maken, en jij? Jij zit nog te scrollen.

Wat kun je doen tegen keuzestress?

Gelukkig kun je jezelf trainen om beter om te gaan met keuze-overload.

• Ga voor goed genoeg, tipt Van Dillen. Het is niet voor niets dat slow living en -traveling steeds populairder worden, er is meer behoefte aan simpliciteit.
• Ga eens grondig door je kledingkast. Kies bijvoorbeeld vier broeken, vijf tops en drie jasjes die je dit seizoen in je kast legt. Volgend seizoen ruil je het weer in voor andere kleren die je al hebt.
• Stel tijdslimieten. Afhankelijk van de grootte van de beslissing kun je jezelf een tijdslimiet opleggen. Bijvoorbeeld een week voor een grote beslissing en 24 uur voor een kleine beslissing.
• Vertrouw op je intuïtie, die weet vaak sneller wat goed voelt dan je hoofd.
• Vergelijk minder, zowel tijdens als na je keuze. Je keuze is goed en als je achteraf tóch een andere had gemaakt, dan heb je er dus een mooie les uitgehaald.

Minder is vaak meer

In een wereld vol mogelijkheden is het verleidelijk om alles uit het leven te willen halen. Maar misschien ligt geluk juist in je leven wat simpeler maken en je keuzes afbakenen. Dé reden waarom ik off grid woon in een tiny house. Het leven is overzichtelijk en het dwingt me om te kiezen wat er wel en niet in mijn huis past. De tuin en het huis onderhouden kosten veel tijd, zo weet ik altijd dat ik daar sowieso een groot deel van mijn tijd aan kwijt ben, daar hoef ik al niet meer over na te denken.

Durf dus te kiezen wat goed voelt, zonder eerst alles af te wegen. Want uiteindelijk is het niet de perfecte keuze die gelukkig maakt, maar de rust die volgt als je eindelijk hebt gekozen.

Waarom opgeven soms juist wel een optie is (en vaak de beste keuze!). Sta je voor een grote keuze? Deze methode laat je kiezen vanuit je intuïtie.

Een capsule collectie is een duurzame keuze en brengt rust in je hoofd. Zo stel je hem samen