Maaike Kooijman Psyche 13 dec 2021, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Waarom selfcare niet egoïstisch is (kijk maar naar het dierenrijk!)

Voel jij je weleens schuldig als je een afspraak afzegt omdat je weinig energie hebt? Neem je het jezelf kwalijk als je tijd voor jezelf nodig hebt, in plaats van ‘gewoon gezellig te doen’? Je bent niet de enige. Selfcare voelt vaak egoïstisch: waarom zouden we zo veel aandacht besteden aan onszelf? Stellen we ons niet gewoon aan? Maar dat dat niet zo is, laat de natuur perfect zien.

Allereerst: met selfcare bedoelen we dus niet per se badolies en maskertjes, maar simpelweg het goed zorgen voor je eigen fysieke én mentale gesteldheid. Grenzen stellen en op tijd gaan slapen zijn misschien geen vormen van ‘hippe selfcare’, maar wel degelijk cruciale dingen die je voor je eigen gesteldheid over moet hebben.

Waarom selfcare niet egoïstisch is

Je kent wellicht de uitspraak: ‘Als je niet goed voor jezelf zorgt, kun je ook niks voor een ander betekenen.’ Dat lijkt een pleidooi voor zelfliefde, maar het heeft ook een gek randje: je werkt dus alleen aan jezelf om vervólgens iets aan anderen te kunnen geven. En ja, natuurlijk is het goed om iets bij te dragen aan de wereld – maar kunnen we niet gewoon voor onszelf zorgen voor, je weet wel, onszelf?

Een kijk op self-care vanuit een medisch perspectief (deel 1)

Het hele idee dat selfcare egoïstisch is, zit er dus behoorlijk ingeramd. Toch is aan jezelf denken evolutionair gezien juist heel logisch, schrijft Rani Shah in Wijsheid van de stoere octopus – lessen over zelfliefde uit de natuur. Als je jezelf niet voorop stelt, zal jouw soort het immers nooit langer dan één generatie overleven.

Shah schrijft: “Selfcare is iets wat ‘in het wild’ altijd al in de praktijk werd gebracht. Voor wilde planten en dieren begint selfcare simpelweg bij het ontsnappen aan hun natuurlijke vijanden en het vinden van voedsel om in leven te blijven. … Selfcare is niet egoïstisch – het is een stap naar een betere versie van onszelf, zowel mentaal als fysiek, zodat we onze doelen kunnen bereiken, betere relaties kunnen onderhouden en zo veel mogelijk uit ons leven kunnen halen.”

Zoals zo vaak geldt, kunnen we dus een voorbeeld nemen aan de natuur. Daarom schrijft Shah over de rol van selfcare in het planten- en dierenrijk. Ze neemt je mee op een heuse selfcaresafari, waarin ze je vertelt over de selfcare van het stekelvarken, de axolotl, de boskikker, de avocadoboom en nog veel meer. Inclusief fantastische illustraties van Gemma Correll, overigens.

Het voorbeeld van de kwal

Kijk bijvoorbeeld eens naar de kwal. Die zwemt door zijn lichaam samen te trekken en weer te ontspannen, samen te trekken en weer te ontspannen. Die ontspanning is cruciaal: zonder die korte rust komt de kwal niet vooruit.

Waarom rust en ontspanning zo belangrijk is voor ons (en hoe je dat dan vindt)

Dat kun je vergelijken met ons brein, schrijft Shah. Ons brein moet superveel doen: niet alleen krijgt het voortdurend prikkels, maar het maakt ook ruim 35 duizend (!) beslissingen per dag. Al die beslissingen kun je veel beter maken als je tussendoor steeds even ontspant. “Doe als een kwal, en plan afgebakende pauzes in om ervoor te zorgen dat je net zo goed uitrust als dat je werkt.”

Wat ideeën: een klein rondje wandelen, een paar ademhalingsoefeningen of even stretchen.

De selfcare van de luiaard

Een vergelijkbare situatie zien we bij de luiaard. Wist je dat die maar zo’n 40 meter per dag verplaatst? Da’s weer eens wat anders dan jouw 5 kilometer hardlopen! En toch is deze manier – zo min mogelijk energie gebruiken – precies de evolutionaire tactiek van de luiaard. Sterker nog: hij kan zelfs bewust z’n spijsvertering nóg langzamer maken dan die al is.

Energie besparen in huis – zo doe je dat

Heb je het gevoel dat je meteen op al je appjes moet reageren, dat je een to do-lijst van minstens 6 dingen per dag moet hebben of dat je écht 4 keer per week moet sporten? Bedenk dan dat je geen figuurlijke 80 meter per minuut hoef te lopen (de gemiddelde snelheid van de mens), maar dat 3 centimeter per minuut (zoals de luiaard) óók oké is.

Meer voorbeelden zien van hoe belangrijk selfcare in de natuur is – en wat wij daarvan kunnen leren? Het boek Wijsheid van de stoere octopus is nu verkrijgbaar.