Maartje Vis Psyche 16 okt 2023, 10:45

Leestijd: 6 minuten

Is de mens wel gemaakt voor monogamie?

Onze normen en waarden veranderen op het gebied van relaties, liefde, het gezin en het huwelijk. Past monogaam zijn nog wel bij ons?

Over het algemeen gaan we ervan uit dat huisje, boompje, beestje de standaard is. In de huidige tijd waar we in leven, zijn er ook andere opties om een relatie te hebben bijgekomen.

Sommige mensen kiezen ervoor om niet met één partner door het leven te gaan, maar stellen zich open voor relaties met meerdere personen tegelijk. Dat heet een polyamoreuze relatie. In een open relatie, heb je een vaste liefdespartner en laat je elkaar vrij om met andere mensen te zoenen, daten of seks te hebben.

Toch lijken we in onze maatschappij veel waarde aan monogamie te hechten.

Willen we eigenlijk wel echt monogaam zijn?

EenVandaag deed onderzoek naar de vraag of mensen van nature monogaam zijn. Van de 2500 jongeren tussen de 16 en 34 jaar die meededen, dacht 42 procent van wel en 39 procent van niet. 24 procent staat open voor een open relatie en 13 procent ziet een polyamoreuze relatie wel zitten.

In de serie ‘Moderne liefde’ van de Universiteit Utrecht gaan wetenschappers in gesprek met elkaar over de moderne liefde. Aan de hand van aflevering 3 behandelen we in dit artikel hoe de mens in elkaar zit tegenover monogamie.

Sociaal psycholoog Tila Pronk aan de Universiteit Tilburg denkt dat de mens vanuit psychologische behoeftes gestuurd wordt naar monogamie.

“In een relatie zijn er eigenlijk twee concurrerende behoeftes die we hebben. We hebben een hele grote behoefte aan veiligheid en die veiligheid vind je vaak bij één partner, maar tegelijkertijd hebben we een hele grote behoefte naar avontuur en passie. Dat is eigenlijk altijd een beetje de strijd in een relatie, dat die twee behoeftes, naar veiligheid en naar passie, vechten om aandacht”, legt ze uit.

We hebben behoefte aan monogamie

Volgens Pronk hebben mensen een sterkere behoefte aan veiligheid dan aan passie en daardoor zitten de meeste mensen dus in een monogame relatie. Dat lijkt de meest veilige optie te zijn. Dat geldt niet in elke relatie, maar vooral voor langdurige stabiele liefdesrelaties die gericht zijn op het gezinsleven.

Dat wil niet zeggen dat mensen die in een niet-monogame relatie zitten, bewust kiezen voor avontuur. Er is geen bewijs dat die relatievorm minder veilig is, maar veel mensen zien de monogame relatie wel als veiliger. Echter heeft deze standaard relatievorm ook risico’s, denk bijvoorbeeld aan vreemdgaan.

Het betekent ook niet automatisch dat in een monogame relatie geen passie kan zitten, want dat kan ook op andere manieren in de relatie aanwezig zijn.

Het aangaan van een andere relatie als je al in een relatie zit, kan als een bedreiging gezien worden. Dat heeft te maken met het concept van eenheid: als je verliefd wordt op elkaar, vindt er als het ware een versmelting plaats.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Waarom we van nature juist niet monogaam zijn

Volgens Pronk kan je ergens ook zeggen dat de mens van nature juist niet-monogaam is.

Als je in een relatie zit en je iemand anders ontmoet die je aantrekkelijk vindt en waar je een goede klik mee hebt, dan kan dat erg belonend zijn. Volgens Pronk voelt het dan ook lekker om te praten mensen die je mooi vindt. Als je in een relatie zit en hebt afgesproken om monogaam te zijn, moet je daar wel weerstand tegen bieden.

Als de partners niet op één lijn zitten met hoeveel seks ze willen, kan dat ook een uitgangspunt zijn om vreemd te gaan. Ook op dit gebied draait het dus om de balans vinden tussen veiligheid en spanning.

Waarom een open relatie ook écht voor elkaar kiezen kan zijn

Naast de spanning die een andere relatievorm je kan bieden, kunnen er nog meer voordelen aan zitten.

Een open relatie kan bijvoorbeeld bijdragen aan meer intimiteit en vertrouwen tussen jou en je partner. Door elkaar meer vrijheid te geven, laat je aan elkaar zien dat je elkaar echt vertrouwt en écht voor elkaar kiest. De open gesprekken die jullie hierover voeren, kunnen bijdragen aan de intimiteit. Daarnaast kan het ook goed zijn voor je seksleven.

Hoe zit dat eigenlijk op biologisch gebied?

Tom Roth is gedragsbioloog aan de Universiteit in Utrecht en licht monogaam zijn toe vanuit een biologisch standpunt.

“Als we kijken naar de fysiologie van mensen en ook naar het gedrag, hebben over het algemeen mensen veel adaptaties die we ook zien bij andere monogame diersoorten”, zegt Roth. Dat toont dus aan dat we biologisch gezien aanleg hebben om monogaam te zijn.

Monogamie in het dierenrijk

Adaptaties zijn lichamelijke kenmerken die erop duiden dat we monogaam zijn, bijvoorbeeld onze lichaamsgrootte. Bij mannen die met meerdere vrouwtjes paren, is hun lichaam veel groter. Denk bijvoorbeeld aan gorilla’s.

In het dierenrijk komt monogamie dus ook voor bij bepaalde diersoorten. Van de vogels is negentig procent monogaam, maar binnen een monogame vogelsoort heb je ook vogels die af en toe met de buurvrouw of buurman ervan doorgaan. Als we dat dus met de mens vergelijken, komt dat overeen met elkaar.

Monogamie is (nog) de norm

Toch leven we in een samenleving waarin monogamie de norm lijkt te zijn en daar houden we dan ook graag aan vast. Dat ligt de sociaal wetenschapper Linda Duits aan de Universiteit van Utrecht toe.

“Ik denk dat het voor veel mensen heel fijn is om sociaal-monogaam te zijn, omdat heel onze samenleving is ingericht op het idee dat je met één partner bent. Tuurlijk word je daar heel gelukkig van als je voldoet aan dat ideaalbeeld waarmee we opgroeien’, zegt Duits.

We weten dat veel mensen vreemdgaan en toch houden we massaal vast aan het idee van monogamie, dat toont volgens Duits ook aan dat we de norm zo willen houden.

Niet-monogaam zijn, kan lastig zijn

Niet-monogaam zijn, kan daardoor ook lastig zijn. Iedereen heeft er een mening over. Als een niet-monogame relatie niet werkt, denken mensen bijvoorbeeld al snel dat het niet-monogaam zijn de oorzaak daarvan is. Ook kost het meer moeite om je niet te committeren aan een partner.

Respect voor elkaar hebben

Uiteindelijk is het belangrijkste wat telt, dat je samen met je partner gelukkig bent. Voor de één houdt dat in om echt samen in huwelijksbootje te stappen en voor de ander betekent dat een relatie aangaan in een vorm waarin je meer vrijheid kan ervaren. Het gesprek hierover aangaan kan lastig zijn, maar wel lonen.

Door het heersende idee van monogamie in onze samenleving, blijven we ook vasthouden aan deze norm. Echter kan de norm ook nog veranderen.

Er is dus geen goed of fout wat betreft de relatievormen. “Uiteindelijk gaat het om respect hebben voor je partner en respect hebben voor de regels die jullie hebben gemaakt. Die afspraken mag je zelf bepalen, maar die afspraken moet je wel vervolgens respecteren en naleven’, zegt Pronk.

Bedrock Talks: over (vrije) liefde, monogamie, seks en méér met seksuologe Nynke Nijman