Rosa Bertram Psychologie Vandaag, 13:35

Leestijd: 4 minuten

De ene narcist is de andere niet: déze vormen van narcisme bestaan er

Narcisme: de term wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt wanneer iemand niet meteen reageert op een berichtje of veel over zichzelf praat. Toch is narcisme een serieuze persoonlijkheidsstoornis die zich bovendien in veel verschillende vormen aandient.

De ene narcist is de andere niet: déze vormen van narcisme bestaan er allemaal.

Narcisme: wat is het nu echt?

Als mens houden we nou eenmaal graag van hokjes denken (dat is wel zo makkelijk voor ons brein) en dat is de reden dat we soms iets te snel een label op iemand drukken. En soms met alle gevolgen van dien.

Zo is narcisme een woord dat veel in de rondte gaat. Of het nu gaat over een ex die alleen over zichzelf leek te praten, een lastige collega die alleen maar aan zichzelf denkt of iemand die net iets te vaak selfies plaatst.

Maar wat veel mensen niet weten, is dat narcisme geen eenduidige persoonlijkheidsstoornis is die komt in meerdere vormen. Ieder met een eigen dynamiek en een andere impact op de mensen eromheen. Hoe zit dat precies? En hoe herken je de verschillende typen?

De verschillende soorten narcisme

Om daarachter te komen, schakelden we de narcismewijzer in. Uit deze wijzer blijkt dat er maar liefst acht (!) verschillende soorten narcisten bestaan, iedere vorm met eigen kenmerken en gedragingen. “Dat maakt het soms lastig te herkennen, zeker als het zich vermomt als charmant, zorgzaam of overtuigend gedrag,” vertelt psycholoog Alice Vlottes in Libelle.

Daarnaast is miet elke narcist ook echt iemand met een klinische stoornis, sommigen hebben vertonen bijvoorbeeld vooral narcistische trekjes. Dat maakt het nóg te verwarrender: hoe weet je met wie je te maken hebt?

Narcisme is een spectrum

De Amerikaanse klinisch psycholoog Ramani Durvasula legt in haar boek Bescherm jezelf tegen narcisme & gaslighting uit dat narcisme niet zo zwart-wit is. “Aan de mildere kant heb je de oppervlakkige narcisten van de sociale media. Ze zitten opgesloten in een eeuwigdurende en emotioneel onderontwikkelde adolescentie, wat vervelend kan zijn, maar niet per se schadelijk is. Aan de ernstigere kant kom je gevoelloosheid, uitbuiting, wreedheid, wraakzucht, dominantie en zelfs fysiek, seksueel, psychologisch of verbaal geweld tegen, wat angstaanjagend en traumatisch kan zijn,” schrijft de psycholoog in haar boek.

De verschillende vormen van narcisme

Op basis van Narcismewijzer.nl onderscheiden experts deze acht vormen van narcisme:

1. Openlijk narcisme. Dit is de bekendste vorm van narisme: iemand die zichzelf geweldig vindt, veel aandacht nodig heeft, domineert in gesprekken en anderen vaak klein maakt. Charismatisch aan de buitenkant, maar erg kritisch en kil vanbinnen.
2. Verborgen narcisme. Deze vorm is minder zichtbaar, maar net zo schadelijk. Deze persoon stelt zich slachtofferachtig op, zoekt bevestiging door afhankelijkheid of manipulatie en kan slecht tegen kritiek. De uitwerking op anderen is vaak verwarrend.
3. Relationeel narcisme. Draait om controle hebben in relaties. Dit type narcist manipuleert emoties, wekt schuldgevoel op en beperkt de autonomie van de ander. Vaak herken je het pas als je emotioneel uitgeput raakt.
4. Spiritueel narcisme. Dit type gebruikt spirituele kennis om zich beter en verheven boven anderen te voelen. ‘Ik tril op een hogere frequentie dan jij’ is een typische uitspraak. Dit type narcist gebruikt spiritualiteit als machtsmiddel, niet als pad naar verbinding.
5. Somatisch narcisme. Deze vorm draait om uiterlijk en lichaam. Denk dan aan obsessieve focus op schoonheid, gezondheid of fysieke prestaties. Vaak speelt er onderhuids veel onzekerheid, verpakt in een perfect plaatje.
6. Cerebraal narcisme. Gebaseerd op intellectuele superioriteit. Deze persoon vindt zichzelf intelligenter dan anderen, praat neerbuigend en gebruikt kennis als wapen om anderen te domineren.
7. Maatschappelijk narcisme. Deze narcist richt zich op status, macht of invloed binnen een groep of organisatie. En kan zich voordoen als een moreel kompas of inspirerende leider, maar streeft vooral eigenbelang na.
8. Kwaadaardig narcisme. Dit is de meest schadelijke vorm. Dit type is namelijk manipulatief, gewetenloos en kan sadistisch gedrag vertonen. Vaak wordt het gecombineerd met antisociale trekken, zoals pesten, gaslighting of emotionele mishandeling.

Waarom is het belangrijk om dit te weten?

Als je begrijpt met welk type narcisme je te maken hebt, kun je jezelf beter beschermen. Zeker bij verborgen narcisme zijn de signalen maar subtiel. Je raakt langzaam uitgeput of onzeker zonder precies te weten waarom. En in relaties (romantisch, werk óf familie) kan dat een grote impact hebben op je mentale welzijn. Voor je het weet heeft een verborgen of spirituele narcist je in hun greep.

Door te weten welke verschillende vormen van narcisme er bestaan, kun je het makkelijker herkennen, maar ook beter inschatten wanneer je grenzen wilt stellen of hulp misschien moet zoeken.

Narcisme heeft niet één gezicht

Narcisme is dus niet één herkenbaar gezicht, maar is eerder een masker dat zich in verschillende vormen kan laten zien. Meer weten over hoe je omgaat met moeilijke persoonlijkheden of jezelf weerbaarder maakt? Dít zijn 10 tekenen van spirituele gaslighting om in de gaten te houden.

Wat is een sociopaat eigenlijk? Zo herken je ze