Leonie Collombon Maatschappij Vandaag, 10:24

Leestijd: 3 minuten

Waarom ‘third places’ zo belangrijk zijn voor het gemeenschapsgevoel

Het ervaren van een groepsgevoel draagt bij aan meer levensgeluk, blijkt keer op keer uit onderzoek. In Noorwegen hebben ze er zelfs een eigen term voor: dugnadsånd. Ook de Amerikaanse socioloog Ray Oldenburg was overtuigd van het gemeenschapsgevoel. Hij schreef een boek over ‘third places‘, plekken waarbij een gemeenschap samenkomt.

Wat zijn third places?

The Great Good Place: dat is de titel can Oldenburg zijn boek. De socioloog was ervan overtuigd dat iedereen naast een first place (de thuisomgeving) en een second place (de werkomgeving) ook een third place moet hebben voor meer levensgeluk. Deze third place is een plek waar sociale interacties ontstaan, waar iemand zich thuisvoelt en waar iemand graag naartoe gaat in zijn of haar vrije tijd. Volgens hem is zo’n plek belangrijk voor het geluk van het individu, maar minstens zo voor de maatschappelijke betrokkenheid en democratie.

Dat zit ‘m in de mensen die je ertegen komt. Een great good place is volgens Oldenburg namelijk een veilige haven voor iedereen, ongeacht afkomst, leeftijd of overtuigingen. En júíst omdat er zoveel verschillende overtuigingen samenkomen, kunnen er goede gesprekken worden gevoerd en werkt een third place bevorderlijk voor de maatschappij.

De kenmerken van third places

Een third place kent verschillende kenmerken, die stuk voor stuk zwaar wegen:

• Bij een third place moeten verschillende culturen, leeftijden en overtuigingen samenkomen;
• Met elkaar in gesprek gaan moet er haast vanzelf gaan;
• Een third place moet toegankelijk zijn, ook op financieel gebied, en mag daardoor weinig tot niets kosten;
• De plek moet warm aanvoelen en de sfeer van een huiskamer uitstralen;
• Bezoekers komen er niet omdat ze móéten, maar omdat ze willen.

Voorbeelden van een third place? Dat zijn de kerk, een kapperszaak, de openbare bibliotheek, het park, een dorpshuis of een café. Plekken zoals de kapper en het café zijn natuurlijk niet helemaal gratis, maar toch toegankelijk voor een groot deel van de samenleving. Die toegankelijkheid is een belangrijke factor, want om die reden vallen veel plekken af. Is golven jouw grootste passie en breng je meerdere dagen per maand door op de golfbaan, waar je je enorm thuis voelt? Hoewel ook dit geluk kan opleveren, wordt de golfbaan niet als third place gezien: het kost immers flink wat geld om zo’n hobby te bekostigen. Third places zijn er voor iedereen.

Het gebrek aan third places

Toen Oldenburg zijn boek in 1989 schreef, benadrukte hij al dat third places in veel werelddelen lijken te verdwijnen. Waar een kop koffie in het café vroeger voor de meeste mensen nog betaalbaar was, zorgen de stijgende prijzen ervoor dat zoiets simpels voor velen al niet meer te doen is. En dan is het café slechts een voorbeeld van de verschillende third places die langzaam uit het straatbeeld verdwijnen. Ook de openbare bibliotheek en het dorpshuis trekken lang niet meer zo veel bezoekers als pak ‘m beet vijftig jaar geleden.

Volgens The Week is ook de pandemie die in 2019 losbarstte een boosdoener. Het gebrek aan third places is volgens hen te wijten aan de verplichte sluiting van openbare plekken tijdens de coronaperiode. Veel bedrijven worstelen nog dagelijks met de (financiële) nasleep ervan, waardoor ze nog altijd niet op volle toeren draaien. En, zo beargumenteert politicoloog Robert Putnam in het tijdschrift, de komst van het internet droeg ook niet bij aan de populariteit van third places. Dat men met één klik op de knop een connectie kan maken met wie dan ook, waar dan ook ter wereld, zorgt er volgens hem voor dat mensen minder snel hun huis verlaten om échte connecties op openbare plekken op te zoeken.

Oldenburg, de bedenker van de third places-theorie, overleed in 2022, maar gedurende de pandemie uitte hij tegen Berkshire Publishing Group nog zijn zorgen over het verdwijnen van dit soort openbare plekken. De socioloog was er in elk geval van overtuigd: mis je een gemeenschapsgevoel, zorg er dan voor dat een third place een stabiele factor in je leven wordt.

Heb jij behoefte aan meer connectie met jezelf en anderen? Investeer dan in deze dingen.

De kracht van clubs: waarom horen we als mens zo graag ergens bij?