Valéry de Voijs Psyche Vandaag, 12:19

Leestijd: 4 minuten

Kun je té nostalgisch zijn? En hoe beïnvloedt dat jouw mentale gezondheid?

Bijna iedereen kent het gevoel van nostalgie wel. Een bepaalde geur of een bijzonder liedje: ze brengen je in een oogwenk terug naar een ander moment in je leven. Soms met een glimlach, soms met een brok in je keel. En soms zijn deze herinneringen zó intens, dat we er langer in blijven hangen dan goed voor ons is. Want wist je dat té veel nostalgie ook negatieve effecten kan hebben?

Grote kans dat jij aan een fijne zomervakantie denkt wanneer je de geur van zonnebrandcrème ruikt. Of aan een jeugdherinnering zodra je een bepaald liedje hoort. Dat voelt heerlijk veilig en vertrouwd — een soort mentale knuffel van vroeger. Maar nostalgie kan ook, zonder dat je het doorhebt, een dief van de tijd zijn. Een gedachte die je zachtjes wegsleept uit het moment waarin je leeft.

Niet erg, zolang het af en toe gebeurt. Maar als je merkt dat je vaak verdwijnt in het verleden — in hoe het wás, of had kunnen zijn — dan is het goed om daar met iets meer bewustzijn naar te kijken.

Wat is nostalgie eigenlijk?

Volgens Google (en daar zijn we dol op) is nostalgie ‘een gevoel van verlangen naar een tijd of plek uit het verleden waar jij je gelukkig voelde’. In de praktijk komt dat verlangen vaak opzetten door iets zintuiglijks: een geur, een liedje, een smaak. Je wordt geraakt – meestal onverwacht, en ineens zit je weer op de fiets naar de middelbare school, of lig je in gedachten in de armen van een oude zomerliefde. Nostalgie is geen bewuste keuze: het overkomt je. En dat is meteen de kracht én de valkuil ervan.

Nostalgie is een ziekte

Nostalgie is een aandoening. Tenminste; dat werd vroeger gedacht. In 1688 omschreef de Zwitserse arts Johannes Hofer het zelfs als een neurologische aandoening — vooral voorkomend bij soldaten die heimwee hadden naar hun thuisland. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd nostalgie nog steeds in verband gebracht met mentale instabiliteit, melancholie en depressie.

Pas veel later veranderde dat beeld. Nu zien we nostalgie als iets universeels. Iets dat bij het mens-zijn hoort. Iets wat troost biedt. En dat klopt ook — zolang je er bewust mee omgaat.

Kun je té nostalgisch zijn?

Alles waar ‘te’ voor staat, is gevaarlijk. (Behalve tequila, zou men zeggen.) En ja, dat geldt ook voor nostalgie.

Nostalgie voelt vaak als iets zachts en fijns — een soort pauze van de realiteit. Maar als je te vaak naar vroeger vlucht, kun je jezelf kwijt raken. Je romantiseert het verleden waardoor het heden niet meer fijn voelt. Het kan dan negatieve effecten hebben:

• Het kan gevoelens van eenzaamheid en isolatie versterken
• Je blijft hangen in het verleden en idealiseert het
• Het kan ontmoedigen om actie te ondernemen in het heden
• Het kan leiden tot somberheid, omdat je verlangt naar iets wat niet meer terugkomt

Hoe voorkom je te veel nostalgie?

De sleutel is niet om nostalgie te onderdrukken, maar om het te herkennen en er met zachtheid naar te kijken:

• Breng jezelf terug naar het moment. Vraag je af: wat gebeurt er nu om me heen? Wat voel ik? Wat waardeer ik in dit moment?
• Verbind je met anderen. We zijn relationele wezens. Praat met iemand. Deel wat je voelt. Of maak samen nieuwe herinneringen die ooit ook waardevol worden.
• Doe waar je blij van wordt. Dans, wandel, teken, zing, speel met je kind, kijk je favoriete film. Geef jezelf de ruimte om in het nu plezier te ervaren. Want dit nu is het verleden van morgen.
• Wees mindful met je gedachten. We dwalen allemaal wel eens af. Maar hoe vaker je dat opmerkt zonder oordeel, hoe makkelijker je jezelf weer terugbrengt.
• Praat erover als je vastloopt. Als je merkt dat nostalgie je somber maakt of je weghoudt van het leven dat nu voor je ligt, kan het helpen om met een therapeut te praten. Soms is dat het meest liefdevolle wat je kunt doen.

En eh… wie zijn eigenlijk het meest nostalgisch?

Voor de liefhebbers van astrologie: sommige sterrenbeelden hebben meer neiging tot nostalgie dan anderen. Denk aan Vissen, Kreeft en Schorpioen — gevoelige, introspectieve types die vaak diepe emotionele gehechtheid voelen aan het verleden. Maar ook Stieren en Steenbokken kunnen behoorlijk gehecht zijn aan ‘hoe het was’.

Seksuele nostalgie: waarom we allemaal weleens over ex-lovers fantaseren