Rosa Bertram Persoonlijke verhalen Vandaag, 08:22

Leestijd: 5 minuten

Ben jij emotioneel afgevlakt? Dat herken je hieraan, aldus psychologen

Stel je voor: dag in dag uit doe je wat je moet doen, maar eigenlijk voelt alles vlak. Niet echt slecht, niet echt goed. Je lacht omdat het hoort, maar het landt niet. Je bent niet verdrietig, maar ook niet blij. Volgens psychologen is dat fenomeen een vorm van emotionele afgestomptheid. Bibi (33), die in 2021 tot 2022 een burn-out had, vertelt aan BEDROCK hoe ingrijpend en verwarrend dat kan voelen.

Emotionele afgestomptheid, in het Engels ook wel emotionial numbness genoemd, is het systeem van je brein dat zichzelf tijdelijk uitzet als je overprikkeld, overwerkt of langdurig belast bent. Niet omdat er iets mis is met jou, maar omdat je lichaam probeert te overleven. Hoe werkt dat precies?

Wat is emotionele afgestomptheid?

Psycholoog Jonice Webb beschrijft emotionele afgestomptheid op Psychology Today als een toestand waarin je losraakt van je eigen gevoelens. Je ervaart dan niet alleen minder negatieve emoties, maar ook minder positieve gevoelens. Het leven voelt alsof het achter glas plaatsvindt: je ziet het wel, maar je voelt het nauwelijks. Er een aantal veelvoorkomende signalen dat je in deze modus bent beland:

• Je voelt alles afgevlakt: zowel blijdschap als verdriet komen nauwelijks binnen. De emoties angst en woede komen als eerst naar boven.
• Je ervaart een soort afgestomptheid: alsof je niet meer kunt registreren wat je nou precies voelt, of het überhaupt mag voelen.
• Je functioneert prima, maar lééft niet: het leven voelt veilig, maar ook erg leeg.
• Je hebt moeite om te reageren op emotie bij anderen: je begrijpt het wel, maar je voelt het niet en vind het misschien ook moeilijk om te zien bij anderen.
• Je twijfelt aan jezelf: ‘Waarom voel ik niet wat ik zou moeten voelen?’
• Je weet niet meer wat je nodig hebt: ‘Het contact met je innerlijke signalen ontbreekt’.
• Je hebt het gevoel dat je jezelf kwijt bent.
• Je voelt je snel overweldigd, omdat je geen onderscheid meer kunt maken tussen prikkels.
• Je voelt je leeg vanbinnen: een term die psychologen vaak horen bij mensen die langdurig stress hebben ervaren.

De reden van deze afgestomptheid? Het ontstaat vaak als je lichaam té lang overbelast is geweest. Je brein kiest dan voor de veiligste strategie die het kent: uitschakelen wat te veel energie kost, namelijk emoties. Maar misschien draag je het al langer mee. Webb: “Misschien heb je al op jonge leeftijd geleerd dat je emoties irrelevant of belastend zijn. Misschien heb je je gevoelens weggestopt als copingmechanisme.”

Hoe dat er in het echt uitziet: Bibi’s verhaal

Bibi (33) zat bijna een jaar thuis met een burn-out. Ze herkent alle signalen van emotionele afgestomptheid. “Alles was zwaar: boodschappen doen, iemand bellen of een tripje met de trein. Het voelde voor mij alsof ik geen onderscheid kon maken in de prikkels die ik ervoer, dus alles kwam even hard binnen.” Waar anderen ‘gewoon moe’ zijn, voelde Bibi hoe haar systeem volledig blokkeerde. “Het geluid van een scooter voor m’n slaapkamerraam kon soms al te veel zijn. In de supermarkt besluiten wat je wilt koken lukte soms gewoon niet en dan moest ik omdraaien en naar huis.”

Soms dacht ze dat het beter ging, maar zodra ze op volleybaltraining aankwam en het stuiteren van de bal hoorde, wist ze: dit lukt me niet. “Dan kon ik die dag erna wel een biertje drinken met een vriendin, maar daarna moest ik weer een week in bed liggen. Dat maakt het zo lastig: je snapt er zelf al he-le-maal geen bal van.”

De emotionele impact was enorm

“Qua gevoel was ik enorm emotioneel en snel overprikkeld en angstig. Gaat dit ooit voorbij? Waarom ik? Wat zullen mensen wel niet denken?” Pas later besefte ze dat haar burn-out veel dieper lag dan alleen te hard werken. “Het heeft te maken met m’n jeugd, met hoe ik ben opgevoed, en bovenal met wat er al die jaren in mijn hoofd afspeelde en met welke beperkende overtuigingen en gedachtes ik rondliep. De dingen die niemand aan je ziet. Ik had jarenlang de overtuiging dat ik niet goed genoeg was. Elk mailtje voelde als een test. Ik was overal alert op. En dat kost superveel energie, totdat alles op was.”

Ook haar lichaam gaf duidelijke signalen: “Ik viel heel slecht in slaap, schoot midden in de nacht overeind omdat ik iets was vergeten op kantoor. Ik voelde me zó moe, zó overprikkeld. Het voelde echt alsof ik aan het overleven was.”

De weg terug naar voelen

Psychologen benadrukken dat herstel begint met herkennen wat je voelt of juist niet voelt. Je emoties zijn er namelijk wel, maar worden onderdrukt, meent psycholoog Webb. Je brein moet opnieuw leren om gevoelens toe te laten.

Bibi zocht hulp en combineerde professionele ondersteuning met nieuwe gewoonten: “Ik begon een zwaar traject met een psycholoog, sprak met een coach, begon met mediteren, douchen in koud water, journallen en bracht meer tijd door met mezelf. Maar het echte omslagpunt kwam toen ik keuzes ging maken vanuit wat ik echt wilde: naar Mexico reizen, mijn baan opzeggen en met mijn busje naar Italië.”

Hoe enger die keuzes waren, hoe meer lucht ze brachten. “Hoe meer ik naar mezelf luisterde en schijt kreeg aan verwachtingen, hoe minder klachten ik kreeg.” En uiteindelijk met succes: “Nu leef ik mijn droomleven, werk ik voor mezelf en ben ik veel op reis. Dat was nooit gebeurd zonder die burn-out.”

Emotionele afgestomptheid is dus vaak een teken van je lichaam vertelt dat het tijd is om te voelen, te vertragen en hulp toe te laten. En je kunt alleen herstellen als je stopt met overleven, en weer begint met leven. Weet dat je dat niet alleen hoeft te doen en een psycholoog je daar goed mee kan helpen!

Er is meer in het leven dan alleen studeren of werken (begin eens met genieten).

Wordt het je te veel? 7 manieren om een burn-out te voorkomen