Lisanne van Marrewijk Column 3 feb 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Voor iedereen die niet meer wil vliegen, maar dat óók moeilijk vindt

Ik weet nog goed dat ik een kleine meid was en met mijn ouders en broers elke zomervakantie met de auto op vakantie ging naar Duitsland of Frankrijk. Een weekje rustig aan doen en wandelen in de bergen. Wakker worden van de zon die je de tent uitbrandt en ontbijten met verse chocolade-croissantjes. Badmintonnen, vervelen en elke dag een bakje chips eten (want dat mocht op vakantie!). Een overheerlijke manier van vakantie vieren, al zeg ik het zelf.

Toen ik die kleine meid nog was – zo anno 2000 – keek ik daar heel anders tegenaan. Bij terugkomst op school waren vriendjes en vriendinnetjes namelijk veel langer en verder weg geweest. En belangrijker nog: zij gingen op vakantie met het vliegtuig. Ik had autoschaamte, want met het vliegtuig op vakantie naar Spanje was echt wel veel cooler dan 8 uur lang met je broers op de achterbank gepropt naar het Zwarte Woud rijden.

Vliegen voelt dubbel

How a person can change, besef ik me nu ik daaraan terugdenk. Niet alleen omdat ik met de tent op vakantie gaan nu een stuk meer kan waarderen (naast vliegtuigen waren ook hotels zoveel cooler!), maar ook omdat vliegen tegenwoordig een hele andere lading dekt dan toen.

Waar ik vroeger (toen ik in de 4e van de middelbare school zat, ging ik met school eindelijk voor het eerst met het vliegtuig) kon genieten van een vlucht (de angst voor turbulentie daargelaten), bestrijkt me tegenwoordig een dubbel gevoel als ik het vliegtuig instap.

Vliegschaamte

En ik ben niet de enige. Er zijn meer mensen die er geen goed gevoel aan overhouden als ze het vliegtuig pakken. Flygskam wordt dat in Zweden (waar het gevoel voor het eerst een woordje kreeg) dat mooi verwoord. Vliegschaamte luidt de Nederlandse vertaling.

Gek woord

Een atypisch woord, vond de Van Dale toen ze er in november 2018 voor het eerst over schreven. Een samenstelling met het woord schaamte was nog niet eerder voorgekomen en helemaal niet in combinatie met een werkwoord.

Het woord is genomineerd tot Woord Van Het Jaar 2018 en sindsdien schamen we ons overal kapot voor. We schamen ons voor het vlees dat we eten, voor de benzine die we tanken en zelfs voor de hoeveelheid kinderen de we krijgen.

Ook interessant: Hoe je uitlegt hoe belangrijk (en echt) klimaatverandering is

Milieubelastend

Je begrijpt dat er aan deze vorm van schaamte een andere reden ten grondslag ligt dan aan mijn kinderlijke autoschaamte. Want met vliegen maak je – grof gezegd – de wereld kapot.

We vliegen met z’n allen namelijk veel te veel, waardoor we massaal klimaatverandering in de hand werken. De impact ervan is zo’n 7 tot 11 keer heftiger dan per trein reizen, lezen we op de website van Milieu Centraal. En één Boeing die de lucht in gaat, heeft dezelfde uitstoot als een miljoen vrachtwagens in die tijd. Een miljoen.

Maar ook door vlees te eten, auto te rijden en kinderen te krijgen, belasten we het klimaat (klik vooral even op de gelinkte woorden om te ontdekken wat die milieubelasting dan precies is). Met als gevolg: schaamte voor de dingen die we leuk en lekker vinden en waar we gelukkig van worden.

Good to know: Je vliegticket compenseren, betekent dat dat je nu schuldvrij kan vliegen?

Gedrag aanpassen

Persoonlijk vind ik het te gek om te zien en horen dat we met z’n allen zo bewust zijn geworden van de impact van dit soort zaken op het klimaat én dat we ons gedrag daardoor willen aanpassen. Het is een goed iets dat we met z’n allen proberen te minderen met de dingen die slecht zijn voor natuur en milieu. Want die ‘trend’ ís er.

Dat we proberen zo plantaardig of vegetarisch mogelijk te eten. Dat we proberen vaker de fiets te pakken dan de auto en de trein in plaats van het vliegtuig. En vaker seizoensgroenten kopen. Dat we de tweedehandswinkel inlopen voor een ‘nieuwe’ spijkerbroek en we kapotte schoenen naar de schoenmaker brengen in plaats van simpelweg nieuwe te kopen.

Dat we appels en peren uit Nederland eten en de passievruchten en blauwe bessen (in plastic bakjes!) uit verre oorden links laten liggen. Dat we bewust broccoli klaarmaken vanavond omdat de aubergine in een plastic folie zat. En dat we elkaar stimuleren, inspireren en motiveren om de goede keuzes te maken. Applaus daarvoor!

Waarom moeten we ons vervolgens direct rot voelen over het besluit om wél een keer het vliegtuig te pakken, als je toch echt die drang hebt om IJsland te ontdekken of die vriendin in Canada op te zoeken. Je doet al zo je best om zo klimaatneutraal mogelijk te leven, met jezelf schamen voor die vlucht maak je het voor jezelf echt niet makkelijker of leuker, terwijl je er maar beter van kan genieten.

Wees ook trots!

Kunnen we in plaats van onszelf schamen voor de foute keuzes, niet ook ‘s de focus leggen op trots zijn op de goede keuzes die we al massaal maken. Noem het tweedehandstrots. Of fietstrots. Seizoensgroentetrots. Zerowastetrots. Treintrots. Klimaattrots.

En natuurlijk snap ik wel dat we in een ideale wereld alleen maar goede keuzes moeten maken, maar let’s be honest: niemand is perfect. En deze maatschappij – waarin vluchten in sommige gevallen nog altijd goedkoper zijn dan treintickets, fast-fashion ketens je overal verleiden met (te) goedkope kleding en het gros van de etenswaren in de supermarkt überhaupt in plastic is verpakt – maakt het er niet makkelijker op.

Wees trots op de goede keuzes die je al wél maakt. En of course: overweeg zeker om deze zomer lekker binnen de Europese grenzen te blijven als je daar evenveel uit je vakantie kan halen als in Bali (een stilteretraite kan je heel goed in Nederland doen!).

Maar geniet er ook vooral van als je besluit om toch wél een keer het vliegtuig te pakken, omdat het al jaren je droom is om de Machu Picchu in het echt te zien of de Chinese Muur te bewandelen.

Vlieg niet klakkeloos

Zolang jij niet klakkeloos die vlucht boekt, maar bewuste overwegingen maakt voor het één in plaats van het ander, hoef jij je heus niet te schamen voor jouw keuze.

Die trip naar Berlijn kan ook prima met de trein. En dat vriendenweekend is ongetwijfeld even leuk in de Belgische Ardennen als in Barcelona.

Zolang we hier met z’n allen bewust over nadenken, komen we al een heel eind. Zelf probeer ik sinds afgelopen half jaar m’n opties op deze manier te bekijken en hierop m’n keuzes te baseren. Voor welke trip wil ik wel een uitzondering maken en waar kan ik voor een duurzamere optie kiezen?

Mijn boodschap: leef bewust, choose wisely en wees ook zeker trots op wat je wel doet.

Duurzame reistips

• Bedrock Travel: dit jaar duurzamer reizen? Dat lukt je met deze tips
• Bedrock ontdekt Nederland: een weekendje yoga’en en surfen aan de Hollandse kust
• Bedrock ontdekt Nederland: 5 fijne yogaretreats lekker dichtbij huis