Redactie Psyche 6 mei 2021, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Een kijk op self-care vanuit een medisch perspectief (deel 1)

Self-care: een hip woord met een diepere betekenis. Self-care betekent simpelweg zelfzorg. De woorden zelfzorg en self-care roepen op de een of andere manier een verschillend beeld op. Zelfzorg wordt vaak geassocieerd met een bepaalde afdeling van de drogisterij (denk aan pleisters, vitaminepillen en tandpasta), terwijl we bij self-care bijvoorbeeld denken aan een avondje badderen met een ontspannend muziekje op. In essentie komt het op hetzelfde neer: goed voor jezelf zorgen. En dat gaat veel dieper dan we op social media te zien krijgen. Arts dr. Iris Otto deelt haar visie op self-care vanuit een medisch perspectief.

Goede zelfzorg is belangrijk ter voorkoming én verbetering van ziekte. Door goed voor je gezondheid te zorgen, kan je veel lijden bespaard blijven en dat gun ik je van harte toe. Ook vanuit medisch perspectief is self-care dus een essentieel onderdeel van gezondheid en daarom zie ik bewuste self-care als een cruciaal fundament voor een gezonde samenleving.

De pijlers van gezondheid

Gezondheid is niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek. Het is een continu proces van balans zoeken naar welzijn op fysiek, mentaal, emotioneel, sociaal, financieel en spiritueel vlak. Goede zelfzorg/self-care betekent dus goed voor jezelf zorgen in al deze gebieden.

De domeinen zijn met elkaar verbonden en hebben invloed op elkaar. Een voorbeeld: emotionele zelfzorg heeft een positief effect op het mentale welzijn, wat op z’n beurt weer uiting kan geven aan een verbeterde fysiek gezondheid.

Good morning! Met deze 6 self-care routines begin jij je dag stressvrij

De basis: bewuste en liefdevolle keuzes maken

Mijns inziens gaat self-care uit van bewuste keuzes maken die op dat moment – en met oog op de langere termijn – het meest dienend zijn voor je welzijn. Wat uiteindelijk de gezondste keuze voor je is hangt af van het moment, van de situatie binnenin jou.

Met een eerlijk antwoord op de vraag ‘Wat heb ik nu nodig?’ kan je een goede indicatie krijgen van wat op dat moment de juiste self-care voor je is. Belangrijk hierbij is om de vraag te laten beantwoorden door je lichaam en niet door je hoofd. Je hoofd stuurt je namelijk eerder af op het leeg lepelen van een bak roomijs terwijl je lichaam eigenlijk snakt naar een paar minuutjes ongegeneerd huilen.

Video: in deze NSMBL-video beantwoorden we vragen over mental health & self-care

Bewuste self-care gaat dus om het luisteren naar de signalen die je lichaam je stuurt en daar een liefdevol antwoord op formuleren. Echt goed voor jezelf zorgen gaat je makkelijker af wanneer je het vanuit liefde voor jezelf kunt doen. Dat is niet voor iedereen makkelijk of vanzelfsprekend, maar wel een gezond streven.

Gun jezelf de liefde en de zorg die je een naaste ook zou geven. Vanuit die liefde is het makkelijker om de keuzes te maken die dienend zijn voor je gezondheid en daarmee dus goed voor jezelf te zorgen.

View this post on Instagram

A post shared by Bedrock Magazine (@bedrockmagazine)

Preventie is de beste zelfzorg

We zijn opgegroeid met het adagium ‘voorkomen is beter dan genezen’, maar zijn we er ook bewust mee bezig? Het leven voelt misschien vanzelfsprekend totdat er ziekte in beeld komt. Pas dan worden we wakker geschud en voelen we de bereidheid om dingen anders te gaan doen, om beter voor onszelf te gaan zorgen.

We kunnen echter al veel eerder ingrijpen in ziekte, veroudering en lichamelijk en psychisch lijden. Hoe eerder we leren om voor ons lichaam en onze geest te zorgen, hoe gezonder we op de lange termijn kunnen blijven.

Waarom dansen de ultieme vorm van self-care is

Niet alles is te voorkomen. Het ontstaan van ziekte is afhankelijk van een combinatie van genen, gedrag en de omgeving. Dat betekent dat je ziek kunt worden door botte pech en door factoren buiten jouw eigen invloed, maar ook door je manier van leven. En dat is heel goed nieuws, want dat betekent dat je invloed kunt hebben op jouw gezondheid en welzijn!

Een bewuste, gezonde leefstijl

Tegenwoordig overlijdt zo’n 60 procent van de mensen in Nederland aan een zogenoemde welvaartsziekte. Dit zijn aandoeningen die (grotendeels) worden veroorzaakt door ongezonde aspecten van de leefstijl. De verwachting is dat dat percentage zelfs nog verder gaat stijgen, gezien de toename van overgewicht en auto-immuniteit op steeds jongere leeftijd.

Een bewuste, gezonde leefstijl zorgt niet alleen voor meer vitaliteit en geluk, maar is ook bewezen effectief in het voorkomen, verbeteren of genezen van aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten of kanker. Ook bij andere aandoeningen speelt leefstijl een rol in de ziektebeleving en kwaliteit van leven.

Simpele self-care oefeningen waar je vandaag nog mee kunt beginnen

In de medische kliniek is het al jaren duidelijk dat verslavende middelen zoals roken en alcohol moeten worden ontmoedigd, beweging moet worden gestimuleerd en dat de dagelijkse voeding voedzamer mag worden. Maar ook het belang van slaap, stress, ontspanning en sociale verbinding moet niet worden onderschat.

En daarnaast zijn emotionele verwerking, (spirituele) ontwikkeling en plezier belangrijke aspecten van een gezonde leefstijl. Door te werken aan een leefstijl die bijdraagt aan je welzijn, pas je op dagelijkse basis effectieve self-care toe.

Een gezonde en veilige omgeving

Naast onze mindset speelt ook onze omgeving een rol in een gezonde leefstijl. We leven in een wereld waarbij vele factoren onze gezondheid kunnen schaden, zoals UV-straling, microplastics en de ongelimiteerde stroom aan prikkels. We denken misschien dat we hier geen invloed op hebben, maar gelukkig is dat niet waar en kun je voor jezelf de voorwaarden voor een gezond leven scheppen.

Om jezelf bijvoorbeeld te beschermen tegen de schadelijke zonnestraling die huidkanker en huidveroudering veroorzaakt, kan je in de schaduw blijven, bedekkende kleding dragen en een goede zonnebrandcrème gebruiken. Met oordopjes kun je je gehoor beschermen tegen (langdurige) blootstelling aan hard geluid zoals op festivals en met klussen.

Draag ook beschermende middelen bij schuren, verven en het gebruik van chemische stoffen bijvoorbeeld. Zorg voor voldoende frisse lucht in je woon- en werkomgeving en vermijd synthetische materialen in de keuken. Spreek telefoonvrije momenten af met jezelf en je partner, wees selectief in je notificaties en gun jezelf échte ontspanning.

Kleine stapjes

Met dergelijke kleine acties en aanpassingen creëer je een gezonde en veilige omgeving voor jezelf. En wellicht overbodig, maar ik benoem het toch even: net zoals een gordel in de auto je leven kan redden, kan het dragen van een helm en andere bescherming bij activiteiten als fietsen, skeeleren en snowboarden het verschil maken tussen springlevend en verwond (of ernstiger). Hoe saai het ook klinkt, dit soort preventie is ook 100 procent self-care.

5 self-care technieken wanneer je in een (beginnende) depressie zit

Je gezondheid is een belangrijk fundament voor een lang en gelukkig leven. Door goed voor jezelf te zorgen met een bewuste leefstijl en een gezonde en veilige omgeving kan je veel lijden bespaard blijven. Self-care kan je op vele manieren toepassen en jij weet het beste wat voor jou de juiste self-care is. In het volgende deel van dit artikel lees je meer over de medische kant van zelfzorg en ziektepreventie.

Dit gastartikel is geschreven door dr. Iris Otto, arts en gepromoveerd wetenschapper. Het is haar missie om mensen regie over gezondheid te geven en hun vitaliteit, welzijn en kwaliteit van leven te vergroten. Iris heeft daarom Gezond Kompas opgericht, een educatief platform voor duurzame gezondheid, om jou te ondersteunen in het navigeren naar jouw gezondste staat van zijn. Via de website GezondKompas.com lees en luister je gratis artikelen, e-books en podcasts die de diepte in gaan op onderwerpen gerelateerd aan leefstijl, preventie en welzijn. En op Instagram @gezondkompas deelt Iris dagelijks kennis en tips over duurzame gezondheid.

Luister ook: Bedrock Talks: over (het níét zoetsappige) zelfliefde met selflove-expert Nadja van Osch