Tanja Terstappen Psyche 16 okt 2019, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Narcisme: als zelfliefde doorslaat in zelfobsessie

De definitie van narcisme is volgens Van Dale: ‘ziekelijke liefde voor zichzelf’. Maar was zelfliefde niet juist een goed ding? Dat we eerst van onszelf moesten houden voor we van iemand anders konden houden? We zochten uit wanneer zelfliefde gezond is en wanneer het narcisme genoemd mag worden. Want we pleiten vaak voor meer zelfliefde. Jezelf accepteren, kiezen voor jezelf en voor jezelf opkomen. Zelfvertrouwen en doen waar jij blij van wordt zijn sleutels naar een gelukkig leven, zo lijkt het, dus moedigen we dat aan. Maar waar trek je de grens tussen zelfliefde en narcisme?

Schijnbare perfectie

Ten eerste is streven naar meer zelfliefde iets anders dan streven naar schijnbare perfectie. We vergelijken ons méér dan ooit met anderen. Maar, schreven we eerder, dat kan ons brein helemaal niet aan. Er komt steeds meer kritiek op het perfecte plaatje dat we elkaar laten zien, bijvoorbeeld op social media.

Onderzoeken spreken zelfs van een ‘narcisme-epidemie’, schreef The Atlantic. Op social media vinden we onrealistische voorbeelden waarmee we ons vergelijken, en de honger naar meer volgers maakt ons meer en meer gefocust op onszelf ten koste van anderen en bijvoorbeeld de planeet. Facebook-verslaving wordt dan ook gelinkt aan narcistisch gedrag en dalend zelfvertrouwen.

Verschil zelfliefde en narcisme

Afgaande op algemeen bekende kenmerken van narcisme, zoals: obsessie met eigen uiterlijk en persoonlijkheid, egoïsme, dominantie, ambitie en gebrek aan inlevingsvermogen, kunnen een hoop celebrities of social influencers misschien wel narcistisch genoemd worden. Maar het verschil tussen zelfliefde en ziekelijk narcisme is aanzienlijk.

Dit vind je misschien ook interessant: Hoe zou het zijn als er geen likes meer te zien zijn op social media?

Van iemand met gezond zelfvertrouwen kun je veel leren en dat kan heel inspirerend zijn. Een relatie (in welke vorm dan ook) met iemand die écht narcistisch is, kan heel vervelend worden.

Ziekelijke zelfliefde

Sigmund Freud riep de term narcisme in het leven, gebaseerd op de legende van Narcissus. Een Griekse jager die zijn eigen reflectie in het water zag en daar verliefd op werd. Hij raakte er zó door geobsedeerd dat hij zijn spiegelbeeld niet kon verlaten tot hij langs dat water stierf.

Freud gebruikte de term ‘narcisme’ om mensen aan te duiden die hun eigen behoefte boven die van anderen stellen. Mensen die als het ware verliefd zijn op zichzelf en zelf geliefd willen worden boven liefhebben verkiezen.

Narcisme als persoonlijkheidsstoornis

Door de jaren heen is de psychologische diagnose aangescherpt. Een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft kenmerken als: gebrek aan empathie, grootheidswaanzin en behoefte aan bewondering. Deze diagnose moet gesteld worden door een psychiater of psycholoog en dat kan pas als 5 of meer van de volgende kenmerken aan de orde zijn:

• Een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. Iemand overdrijft zijn prestaties of talent en verwacht als superieur behandeld te worden.
• Obsessie door fantasieën over onbeperkte successen, macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde.
• De persoon ziet zichzelf als uniek of heel speciaal.
• Verlangen naar extreme bewondering.
• Gevoel bijzondere rechten te hebben, dus de persoon verwacht een uitzonderlijk welwillende behandeling van anderen.
• Misbruik maken van anderen om zijn of haar eigen doelen te bereiken.
• Gebrek aan empathie.
• Vaak jaloers op anderen of denkt dat anderen jaloers zijn op hem of haar.
• Arrogant en uit de hoogte.

Misschien herken je best wat van jezelf of mensen om je heen in deze kenmerken. Maar pas op: er zit een verschil in ‘gezond’ en ziekelijk narcisme. Zoals genoeg mensen zich wel eens depressief, verslaafd of neurotisch kunnen voelen, hebben ook genoeg mensen narcistische trekjes. Slechts één procent van de bevolking heeft écht te maken met de stoornis.

Ziekelijk gedrag

Narcisten komen over als enorm zelfverzekerd en extreem succesvol, zijn sterren in zichzelf neerzetten als perfect en hebben vaak enorm veel ‘vrienden’ en volgers. En dat is niet voor niets. Want die hebben ze nodig om zich goed te voelen.

Must read: 4 redenen waarom arrogante mensen vaak succesvol zijn

Letterlijk nodig, want bij te weinig bevestiging of teveel kritiek vertonen ze ziekelijk gedrag. Pesten, wegduwen of zelfs depressiviteit.

Oorzaken narcisme

Hoewel de exacte oorzaken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis niet duidelijk zijn, wordt er wel vaak een link gevonden met juist een heel laag zelfvertrouwen dat is ontstaan door misbruik of verwaarlozing in de kindertijd.

Onder hun sterke persoonlijkheid die door muren heen walst, zit dus een klein eenzaam kindje dat zich niet geliefd voelt. Dat opgroeide met het idee altijd maar te moeten presteren en de show te stelen. Een narcist kan opgevoed zijn door ouders die hem of haar extreem pushten, niet alleen maar om te presteren, maar om de beste te zijn. Ze willen dan een soort showpiece voor de familie zijn, schrijft Science of Us.

Balans in zelfliefde

De persoonlijkheidsstoornis daargelaten, is het belangrijk om balans te vinden in zelfliefde. Het is belangrijk om het verschil te kunnen zien in gezonde zelfliefde versus doorslaan in de zoektocht naar perfectie.

Het belangrijkste is misschien wel het inzicht dat perfectie niet bestaat. Dat geluk niet komt met veel volgers, een dikke bankrekening en applaus voor prestaties waar je jezelf (letterlijk) kapot voor gewerkt hebt.

Meer lezen over zelfliefde?

• Bedrock Talks: over (het níét zoetsappige) zelfliefde met selflove-expert Nadja van Osch
• 4 fijne podcasts over woman empowerment, zelfliefde & carrière
• Self love is de belangrijkste vorm van liefde: zo oefen je het met meditatie