Malu Kirschbaum Betere wereld 12 jul 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Zo kun je kleding verven met plantaardige kleurstoffen

Heb je een wit t-shirt met zweetplekken onder de oksels? Lichtgekleurde gordijnen met vlekken die er niet meer uit gaan? Of kledingstukken die wel een nieuw leven kunnen gebruiken? Door de wortels, bladeren, bloemen of schors van planten in een pan met kokend water te doen, en te weken met het textiel, ontstaan de mooiste gekleurde stoffen.  

Heel wat planten lenen zich tot het bereiden van een kleurstof. Tot ongeveer 1850 was dat zelfs de enige manier om stoffen te verven. Inmiddels zijn er synthetische kleurstoffen in duizenden tinten die kleurvaster zijn, maar ook veel belastender zijn voor het milieu.

Synthetisch versus plantaardig

De pigmenten die zorgen voor deze kleuren komen meestal rechtstreeks uit een chemische fabriek. Daarbij zijn er agressieve middelen nodig om de verf goed te laten pakken op de stof én om ervoor te zorgen dat het niet verbleekt bij het wassen.

Vooral in landen waar weinig regelgeving en controle is, kunnen fabrikanten goedkoop en ongecontroleerd hun (schadelijke) afvalwater lozen. Dat is niet goed voor het milieu. Terwijl je het afvalwater van je plantaardige verfbad gewoon door de gootsteen en soms zelfs over je plantjes kunt gieten.

Ook lezen: Welke kledingmaterialen zijn nou eigenlijk duurzaam? (en welke niet)

Cadeautjes van de natuur

Als je er over nadenkt, is het super cool om te zien wat de natuur ons allemaal kan geven. Neem bijvoorbeeld kurkuma. Dat gebruiken we in de keuken voor onze curry’s, maar is ook één van de best pakkende en kleurvaste gele verstoffen. Of wat dacht je van brandnetels? Voor de meeste mensen is dat onkruid, maar voor de ander een prachtige blauwgrijze kleurstof.

Daarnaast kun je ook verven met bijvoorbeeld uienschillen, avocadoschillen, rode bieten, paardenbloemen, allerlei soorten bessen, muntbladeren en koffie. Als je daar eenmaal weet van hebt, ga je opeens met andere ogen naar je omgeving kijken.

Het kleurenpalet

Uit één plant kun je zo meerdere kleuren tevoorschijn toveren, maar het is niet altijd duidelijk welke kleur een bepaalde plant in zich heeft. Van een braambes of een rode biet kan je al vermoeden dat het rood is. Het oranjegeel van een goudsbloem lijkt ook logisch en uienschillen leveren kleurvariaties van crème tot bruin.

Ook interessant: Tijd om een muur te verven? Gebruik dan deze prachtige plantaardige krijtverf

Maar het blijft altijd een verrassing. De kleur is afhankelijk van de maand waarin je de plant oogst. Net als de standplaats van de plant of de boom. Ook het soort fixeermiddel dat je gebruikt, de temperatuur van het verfbad en de pH-waarde van het water spelen ook een rol. En is je pan van koper of aluminium, dan geeft dat weer andere effecten.

Hoe ga je te werk?

Een toverformule is er niet, maar dat maakt het juist zo leuk. Daardoor kun je eindeloos experimenteren en wordt het een creatief proces. Maar mocht je eens willen proberen, dan zou je als volgt te werk kunnen gaan:

Benodigdheden

• water
• kleding / stof
• verfstof
• 1 oude pan* voor het koken van de verfstof
• 1 grote pan* om de textiel voor te bereiden
• zeef
• azijn
• pollepel of siliconen spatel om mee te roeren

* Gebruik geen aluminium pannen, omdat dit het verfproces kan beïnvloeden. Gebruik roestvrij staal, keramiek of emaille.

Stap 1: Verzamel je verfstof

Zorg dat je genoeg verfstof hebt: dit kan eenvoudig een eetlepel kurkuma uit een potje zijn, maar soms moet je wat meer moeite doen. Verzamel bijvoorbeeld een paar avonden de uienschillen van het koken, of pluk brandnetels tijdens een wandeling.

Stap 2: Maak je verf

Doe je verfstof met een paar liter water in een daarvoor bestemde pan die je niet meer voor eten gebruikt. Verwarm het water tot de kleurstof uit je verfmateriaal oplost in het water. Sommige stoffen kun je prima koken, anderen (zoals avocado) kun je beter op een latere temperatuur verwarmen. Zo voorkom je dat de kleur bruiner wordt dan de bedoeling is.

Laat de verfstof in het water zitten tot de verf naar je zin is. Soms betekent dit een uurtje koken, andere keren werkt het beter om het mengsel kort te verwarmen en daarna een nachtje te laten trekken.

Stap 3: Zeef je verf

Om je verf gebruiksklaar te maken, moet je de resten van de verfstof eruit zeven.

Stap 4: Fixeer je stof

Om de stof voor te bereiden op het verven, fixeer je deze eerst met azijn. Breng het aan de kook in een mengsel van 1 deel azijn en 4 delen water. Laat het een uurtje zachtjes doorkoken. Laat het textiel in het water afkoelen.

Stap 5: Verf je stof

Verwarm je verf opnieuw. Let er nu op dat sommige kleurstoffen beter niet tot kookpunt verhit kunnen worden. Draai het vuur helemaal zacht (of uit) wanneer je de gewenste temperatuur hebt bereikt. Voeg de voorbehandelde en vochtig gemaakte stof / kleding toe aan de verf en laat zo lang trekken als je wilt. Minimaal een uur is aan te raden. Roer af en toe goed.

Stap 6: Spoel je stof uit

Wanneer je klaar bent met verven, kun je je stof uitspoelen in de wasmachine op een kort, koud programma (maximaal 30°C). Gebruik een heel klein beetje waspoeder.

After care

Zorg goed voor je zelf geverfde kledingstukken. Was ze met vergelijkbare kleuren op maximaal 30°C en gebruik een mild wasmiddel.

Welke planten kun je gebruiken voor welke kleur?

Hierbij een kort lijstje van enkele planten waarmee je kan experimenteren en leuke kleuren kunt ontdekken.

• Blauw: Wede (blad), vlierbessen
• Rood: Meekrap (wortel), zuring (wortel), kleefkruid (wortel), walstro (wortel), ossentong (wortel)
• Roodoranje: Rode biet (knol)
• Geel: Afrikaantjes (bloem, zelfs uitgebloeid), ui (schillen), goudsbloem, (lintbloemen), saffloer, kurkuma (saffraanwortel), boerenwormkruidd (bloeiende toppen), heermoes (verse stengels), jeneverbes (verse geplette bessen), liguster (jonge scheuten en blad)
• Geelgroen: Vlier (blad), hop
• Groen: Vrouwenmantel (blad), rode biet (blad), munt (blad), brandnetel (alle delen), liguster (rijpe bessen), mansoor (wortel), vlier (blad), struikheide (verse takjes)
• Blauwgrijs: Brandnetel
• Bruin: Zomereik (blad), walnoot (gevallen blad, verse of oude bolsters), braam (jonge scheuten), jeneverbes (gedroogde geplette bessen), kastanjes (groene bolsters), paardebloem (wortel). Ook koffie kan hiervoor gebruikt worden.
• Zwart: Moerasspirea (wortel)

Veel kleurplezier!

Meer Bedrock:

• Waarom je wilt dat je volgende bikini gemaakt is van het duurzame materiaal ‘econyl’
• Roze is voor meisjes: een achterlijk idee
• Don’t try this at home: 5 beauty behandelingen die je niét zelf wilt doen