Tom Hofland Psyche 13 feb 2017, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Hoe je onderbewuste problemen oplost

Een paar jaar geleden schreef ik mijn scriptie over ‘originaliteit’. Eén van de vraagstukken die ik behandelde was ‘wat is creativiteit?’ en antwoord vinden op deze vraag bleek een flinke kluif. Uren achter elkaar zat ik in het medialokaal achter de computer, omringd met boeken en aantekeningen. Soms had ik een inzicht: maar hoe moest ik dat in godsnaam verwoorden? Hoe langer ik naar het scherm keek hoe verder de antwoorden uit mijn gedachten leken te glippen. Op dat moment zette ik de computer uit en begon een lange verdwaasde wandeling door de binnenstad. Alsof ik een klap van de molen gekregen had liep ik doelloos dwalend door achterstraatjes en langs pleinen, tot ik zo moe was dat ik me niet meer vast kon bijten in de vragen waar ik mee zat.

En toen, juist toen ik er niet meer aan dacht, schoot het me te binnen: de manier waarop ik mijn bevindingen moest verwoorden! Het was ineens glashelder, terwijl ik er juist niet meer aan probeerde te denken.

Dit ‘eureka’-moment zal veel van jullie herkenbaar voorkomen: je zit op de fiets, staat onder de douche of bent bezig met de afwas als je ineens het licht ziet. Of je weet ineens de naam van die film weer die je graag wilde zien, of je weet ineens hoe je dat probleem moet oplossen waar je al de hele dag mee worstelt.

Bas Kast schreef het boek Ping! Waar goede ideeën vandaan komen. Het boek werd vertaald door Marjolijn Stoltenkamp en werd dit jaar ook in Nederland gepubliceerd door de Wereldbibliotheek.

In het boek probeert Kast te ontdekken waar onze creativiteit in besloten ligt en hij besteedt ook aandacht aan het fenomeen waar we het tot nu toe over hebben gehad.

Om te begrijpen hoe het er in ons brein aan toegaat moeten we volgens Kast iets belangrijks erkennen, namelijk dat ons onderbewuste óók kan denken. Soms zelfs nog beter dan ons bewuste brein.

“Uit meerdere experimenten blijkt dat creatieve invallen zich vooral voordoen tijdens momenten waarin we ons lichamelijk en geestelijk ontspannen. Onze hersenen gaan dan over op een specifieke modus van activiteit, de ‘offline-modus.’

Ongewone associaties en invallen krijgen nu de meeste kans in ons hoofd op te komen. Dus is het geen wonder dat talrijke zeer creatieve mensen uit de meest uiteenlopende tijden, culturen en vakgebieden –van Tsjaikovski tot Haruki Murakami- welbewust lange pauzes in hun werkdagen inlasten en inlassen, vaak in de vorm van (urenlange) wandelingen. Zij zagen hun pauzes als een essentieel onderdeel van hun werk. Ze zijn werkelijk een ‘creatieve techniek’ die ook Beethoven met goede redenen iedere dag toepaste.”

Vergeet niet Bedrock’s Facebook-pagina te liken, zodat je nooit meer iets mist.

Kast geeft nog een leuke anekdote die het voorgaande perfect illustreert. Hij vertelt over ene Joanne die in 1990 in de trein zit en zich een beetje verveelt.

“Ze kent de route op haar duimpje en de reis zal langer duren dan anders, want de trein heeft vertraging. Joanne staart in gedachten verzonken uit het raam naar het voorbijtrekkende landschap, en dan naar een paar koeien- en vervolgens verschijnt als uit het niets voor haar geestesoog de gestalte van een elfjarige jongen, duidelijk en gedetailleerd als een foto, met warrig donker haar, groene ogen en een rond, kapot brilletje.

Als de vrouw, die er van droomt schrijfster te worden, in Londen aankomt, heeft ze het raamwerk van niet minder dan zeven romans in haar hoofd. De naam van de held: Harry Potter.”

Hoe beschrijft Joanne (die wij beter kennen als J.K. Rowling) haar eigen ervaring? “Ik denk dat het idee door de trein zweefde en iemand zocht, en omdat mijn geest op dat moment min of meer onbezet was, besloot het daarin tot ontwikkeling te komen”

Met de onbezette geest die Rowling beschrijft slaat ze volgens Kast misschien wel de spijker op zijn kop. Je niet concentreren, en dus ‘je geest onbezet laten’ betekent namelijk niet dat er niets in je hersenen gebeurt. Integendeel. Er is een specifieke, wijdvertakte groep hersengebieden die pas dan tot leven komt. Dit wordt ook wel de default mode network genoemd. Dit gebied neemt denktaken over zodra wij er niet meer bewust mee bezig zijn. Je denkt dus dat iets uit je gedachten is verdwenen, maar het DMN neemt de taak over zonder dat je er erg in hebt. Dit gebeurt voornamelijk als er in de directe omgeving niets spannends gebeurt, of er geen directe problemen zijn om over na te denken.

Verveling is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, dus juist precies wat creativiteit nodig heeft. En soms is de enige manier om tot een nieuw inzicht te komen simpelweg de taak even te laten rusten. Je onderbewuste ratelt immers vrolijk door, en wie weet, misschien zit daar je meest geniale idee wel verstopt: onder een sluimerende hersenpan.

Meer lezen?
Ben je creatief? Dit gebeurt er in je brein.

Niets meer missen van Bedrock?

Like hier onze Facebook-pagina en blijf up to date. Of schrijf je in voor de Bedrock-nieuwsbrief.