Josephine Kay Psyche 10 jan 2019, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Hoe digitalisering onze kinderen ziek, ‘dom’ en ongelukkig maakt

Iedereen die in zijn omgeving een newborn baby heeft herkent het volgende tafereel. Vanaf het moment dat het kindje het levenslicht heeft gezien is het omringd door mobiele telefoons die allemaal dat ene bijzondere momentje willen vastleggen. Want wat is ‘ie lief en hoe bijzonder is het dat je alle opa’s en oma’s via Whatsapp een dagelijkse foto-update kunt sturen. Een mooie ontwikkeling. Deze kinderen gaan vanaf dag één een digitaal leven tegemoet.

Wat doet dat met ze? Volgens neuroloog Manfred Spitzer worden ze hierdoor ‘digiziek.’ De hersenen van een baby ontwikkelen in de baarmoeder al zintuiglijke indrukken. Zo functioneert het gehoor bijvoorbeeld al zo’n drie tot vier maanden voor de geboorte. Het zicht is nog niet bijzonder actief, maar toch functioneert het al. Spitzer schrijft in zijn boek ‘Digiziek: pleidooi voor offline leven’: “na de geboorte barst het vuurwerk van zintuigen pas echt los. Geluid, kleuren, aanrakingen en warmte, geuren en smaken hameren op het wezentje in en worden in de hersenen verder verwerkt.”

Tijd voor de televisie

Je kind dat onrustig is of niet goed luistert voor de televisie zetten is een makkelijke oplossing waar veel ouders voor kiezen. Maar volgens Spitzer moeten we hiermee uitkijken omdat het een belemmering in de ontwikkeling van hun taalcapaciteiten kan zijn. Het is namelijk bekend en wetenschappelijk bewezen dat taal leren op vroege leeftijd een gecombineerde beleving is met twee zintuigelijke modaliteiten. “Kleine kinderen zijn uitstekend in staat intermodale equivalenten in de informatie uit diverse zintuigelijke kanalen te herkennen (dat wil zeggen, overeenkomsten tussen wat ze bijvoorbeeld horen, en wat ze zien).” Doordat gelijktijdig zien en horen van gesproken taal (op de milliseconde exact) niet na te bootsen valt met beeldschermen, lopen kinderen een taalachterstand op als je ze voor het beeldscherm zet.

Hoe voed je kinderen emotioneel intelligent op?

Spitzer vervolgt: “Ook voor de ontwikkeling van algemene sensomotorische vaardigheden is de tv (of een scherm) niet geschikt. Een onderzoek door Duitse kinderartsen onder ruim tweeduizend vijfjarige kinderen die simpelweg een mens moesten tekenen, toonde aan dat dagelijks tv-kijken een duidelijk stempel drukt op het soort tekening, zowel in de kwantitatieve statistische analyse van de tekeningen volgens objectieve criteria als zuiver kwalitatief.” De (5 jarige) kinderen werd gevraagd een poppetje te tekenen. De bovenste regel zijn de poppen van kinderen die dagelijks minder dan een uur tv kijken, met daaronder de tekeningen van kinderen die dagelijks drie of meer uur tv-kijken per dag. Bekijk de voorbeelden hieronder en oordeel zelf maar…

Tablets voor baby’s

Een jengelend kind een iPad geven met spelletjes en tekenfilmpjes zorgt er meestal voor dat het kind wat rustiger wordt, of in ieder geval even ge-entertained is. Maar is dat wel zo’n goed idee, en wat voor gevolgen heeft het op de ontwikkeling van het kind? Veel ouders vertellen trots hoe hun peuter van links naar rechts weet te swipen op de iPad. Best indrukwekkend, niet? Volgens Spitzer is “vegen over een glad oppervlak het domste wat een kind kan doen.”

De echte redenen waarom kinderen niet (genoeg) buiten spelen

Wanneer je je hand gebruikt is dat niet zomaar een werktuig, “maar ook een zintuigelijk orgaan: bij het grijpen worden tast- en drukimpulsen naar de hersenen gestuurd, evenals informatie over de positie van de gewrichten. In de hersenen worden deze zintuigelijke gecombineerd met de optische indrukken, waarna ze samen verwerkt worden.” Kinderen leren dus nauwelijks iets van het swipen over een scherm, ze ontwikkelen hierdoor helemaal geen begrip van voorwerpen en hun tactiele eigenschappen, van ruimtelijk inzicht of creativiteit.

Digitale jeugd: dom en sloom

Volwassen hersenen die ‘ziek’ worden kunnen herstellen, maar wanneer hersenen tijdens de ontwikkeling een stoornis oplopen, heeft dat ernstiger gevolgen: dan kunnen ze nooit hun volledige functionaliteit ontwikkelen. “Onze hersenen kunnen zich alleen ontwikkelen als ze een wisselwerking met de buitenwereld aangaan. Daarvoor moeten we alert en geconcentreerd zijn. Het intensieve gebruik van digitale media hindert beide vormen van aandacht – kinderen worden er overdag vermoeider van en het hindert onze selectieve aandacht,” aldus Spitzer.

Kinderen kunnen zich dus minder goed concentreren als ze veel naar een beeldscherm kijken. Zo bleek uit een onderzoek dat kinderen die een snel gemonteerde fictiefilm keken, in vergelijking met kinderen die een langzamere realistische film of gewoon buiten speelden, tot een duidelijke verlaging van concentratie en aandacht leidde. “Daarbij bleek dat niet alleen de snel wisselende beelden een negatief effect hadden, maar ook de fictieve inhoud. Het lijkt alsof het bombardement met al te baarlijke nonsens er bij kinderen zorgt dat hun hersenen als het ware op non-actief gaan.”

Krijg geen kinderen! Ze maken je relatie kapot en zorgen voor ellende, volgens Alain de Botton

Manfred Spitzer legt in zijn boek haarfijn uit waarom we digitalisering niet per se hoeven te omarmen. Ook maakt hij zich zorgen over de opkomst van iPads in het klaslokaal. “Lezen en schrijven zijn cruciale cultuurtechnieken. Een goede beheersing van de schriftelijke taal draagt wezenlijk bij tot succes op school en in het latere beroepsleven. Goed onderwijs, berustend op de neurobiologische principes van het leren, lezen en schrijven, kan wellicht zelfs de lees- en spellingzwakte (die te herleiden is tot veranderingen in die hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taalverwerking) tegengaan – en daarmee de vaak zwaarwegende consequenties voor de scholing van dyslectici voorkomen.”

Als laatste kaart hij een (shockerende) ontwikkeling aan in Finland, waar ze overwegen om ‘het handschrift’ in zijn geheel af te schaffen. “De argumenten voor afschaffing zijn hemeltergend dom: kinderen zijn tegenwoordig niet meer in staat tot dit soort fijne motoriek, en daarom laten we het vak vallen.”

Meer over de invloed van de digitalisering?

• Hoe we allemaal (letterlijk) ziek en dom worden van de digitalisering
• Social media zorgt voor depressies, zo maak jij er een gezonde gewoonte van
• We kunnen niet tegen alleen zijn en proberen die leegte te vullen met social media