Joanne Wienen Betere wereld 16 jun 2020, 06:00

Leestijd: 7 minuten

Helpt jouw duurzame levensstijl mee het klimaat te redden, of hou je jezelf voor de gek?

Pexels

We geven onszelf schouderklopjes omdat we fairtrade koffie drinken en ‘groene’ schoonmaakproducten kopen. In plaats daarvan kunnen we onze energie beter steken in zaken die échte verandering teweeg brengen, zegt Alden Wicker, oprichter van ecocult.com en ooit één van de voorvechters van ‘bewust consumeren’.

Tot een paar maanden geleden. Want hoewel de New Yorkse Wicker haar geld verdiende met het schrijven over een duurzame levensstijl, publiceerde ze begin maart een stuk met een heel andere insteek. De kop van haar essay: ‘waarom bewust consumeren een leugen is’. Het keerpunt kwam toen zij een toespraak moest houden voor het jongerenpanel van de Verenigde Naties over duurzaam en bewust leven.

Klant is koning

De filosofie van ‘bewust consumeren’ gaat ervan uit dat elke aankoop een morele beslissing is. Met jouw geld kun je uiting geven aan je idealen. Wie bewust de Zara links laat liggen en liever een tweedehands jurk koopt, zegt daarmee: ‘ik weiger financieel bij te dragen aan slechte arbeidsomstandigheden’.

De gedachte: als maar genoeg mensen weten van de misstanden in de kledingindustrie en daardoor niks meer kopen, móet de Zara (of welke andere fast fashion-keten dan ook) wel iets veranderen in haar productieketen. De klant is immers koning.

Structurele prikkels

Dat klinkt op het eerste gezicht aannemelijk. Maar Wicker’s boodschap is dat al die kleine ethisch verantwoorde aankopen van jou geen zak uitmaken wanneer we bedrijven geen structurele prikkels geven om duurzaam te produceren.

Lees ook: 5 lessen van impactvolle bedrijven als Patagonia en Ben & Jerry’s op het gebied van duurzaamheid

Een beetje een zure conclusie wellicht, maar wel één die ook door de wetenschap wordt gesteund. In 2012 verscheen namelijk een onderzoek waarin de ecologische voetafdruk van ‘groene’ consumenten met die van ‘gewone’ werd vergeleken. Er werd geen opmerkelijk verschil tussen beiden gevonden.

Het maakt geen bal uit

We willen dus wel de juiste keuze maken. Die keuzes halen alleen niks uit. Ter illustratie vertelt Wicker dat haar vrienden haar regelmatig vragen waar ze hun oude kleding heen kunnen brengen zodat het wordt gerecycled of aan mensen wordt gegeven die het nodig hebben.

Haar antwoord? “Het maakt geen bal uit. Waar je het ook heen brengt, uiteindelijk blijft het onderdeel van die gigantische kringloop van afgedankte fast fashion-kleding, die uiteindelijk waarschijnlijk ergens op een markt in Afrika wordt gedumpt.” En daar hebben ze eigenlijk ook geen behoefte meer aan onze oude vodden. Kortom; zelfs de tweedehandskledingmarkt (leuk woord voor galgje) is verzadigd.

Geldkwestie

En dan is er nog de geldkwestie. Wie een beetje duurzaam wil leven, kan maar beter wat cash op de bank hebben staan. En dan maken we ook nog eens veel langere werkdagen waardoor we minder tijd hebben om thuis te koken.

Must read: Zo maak je jouw wasroutine meer eco-vriendelijk

Laat staan dat we de tijd nemen om de gaten in je sokken dicht te naaien zoals je oma dat vroeger deed. Het grootste deel van de producten die wij kopen, is zo geproduceerd dat ze na een tijdje versleten zijn. In plaats van het te repareren, kopen we dan weer iets nieuws.

Elite-aangelegenheid

Wat dat betreft is het ‘duurzame wereldje’ nog vooral een elite-aangelegenheid. Het kost heel wat tijd, geld en discipline om altijd maar op je hoede te zijn. Om bij elke aankoop te vragen waar je kleding gemaakt is.

Om in restaurants altijd na te vragen of je vis wel duurzaam gevangen is. En om uit te zoeken welke onbegrijpelijke ingrediënten er in je dagcrème worden gebruikt. En dan moet je ook nog maar de luxepositie hebben dat je je neus kunt ophalen voor 90 procent van wat je wordt aangeboden.

Wie dat er allemaal voor over heeft, zal in ieder geval niet als hypocriet bestempeld worden. Wicker: “Maar of je er een systematische verandering mee bewerkstelligt? Nee.”

Consumptie als ruggengraat

Halina Brown is hoogleraar milieukunde- en beleid aan Clark University. Zij is het met Wicker eens. Onlangs publiceerde zij een rapport over het environmental program van de Verenigde Naties. Daarin schrijft ze: “Alle onze systemen, de markt, onze instituten, onze hele maatschappij is erop geijkt consumptie te bevorderen.

Ook interessant: Waarom tweedehands shoppen niet compleet duurzaam is

Via slimme marketingstrategieën, reclames en advertenties worden we telkens weer gewezen op dingen waarvan we eerst niet eens wisten dat we ze nodig hadden.” Consumptie is de ruggengraat van de Westerse economie. Het consumptiepatroon van een individu (zelfs een groep individuen) zal daardoor geen significante verandering teweeg brengen.

Eetrijpe avocado’s

Neem plastic waterflesjes. Het duurt honderden jaren – misschien zelfs duizenden (dat weten we nog niet eens zeker) – voordat plastic biologisch is afgebroken. Bovendien worden die flesjes duizenden kilometers de wereld over getransporteerd.

Een proces waarbij enorm veel milieuverontreinigende stoffen vrijkomen. Dat weten we natuurlijk wel. Maar toch stijgt de verkoop van water in plastic flesjes nog steeds. En wie koopt er weleens de ‘eetrijpe avocado’s’ van de Albert Heijn in plastic?

Het merendeel van ons voedsel en andere gebruiksvoorwerpen is verpakt in plastic of vervuilende verpakkingen. Oók die biologische, ‘groene’ producten.

Kom uit je stoel

Wicker: “Op het eerste gezicht lijkt een bewuste levensstijl misschien nuttig en dapper. Eigenlijk trekt het alleen je bankrekening leeg en leidt het je aandacht af van discussies die er echt toe doen.

Podcasttip: Bedrock Talks: over minimalisme en duurzaamheid met Jelle Derckx

In plaats van dat we ons focussen op politieke verandering, verliezen we onszelf in internetdiscussies over de morele superioriteit van veganisten. Als je écht geeft om het milieu, kom dan uit je hippe gerecyclede tweedehands stoel en ga naar een gemeenteraadsvergadering of de Tweede Kamer.

Als er iets positief is aan de klimaatcrisis is het wel dat we precies weten waar het probleem zit. We weten wat we moeten doen om de wereld te redden. Onze creditcard heeft daar alleen niets mee te maken.”

Investeer slim

Maar, haast Wicker zich toe te voegen: “Ik wil niet zeggen dat men moet opgeven of moet stoppen met het maken van positieve beslissingen. Kies je voor ‘groene’ producten vanwege gezondheidsredenen? Ga vooral je gang.

Maar als het je gaat om het tegengaan van vervuiling en klimaatverandering, zou ik je adviseren je tijd, geld en energie te steken in zaken die er écht toe doen. Er wordt nu geschat dat de wereldbevolking in 2017 zo’n 9.32 miljard Amerikaanse dollar gaat uitgeven aan ‘groene schoonmaakproducten’.

Als we maar 1/3 van dat geld hadden besteed aan het lobbyen bij overheden om de giftige stoffen waar we zo bang voor zijn te bannen, zouden we een stuk meer vooruitgang boeken.”

Wat kunnen we dan wél doen volgens Wicker? Zelf doet ze deze suggesties, die vooral gericht zijn op het structureel veranderingen aanbrengen:

Koop geen peperdure biologisch beddengoed. Maar doneer dat geld aan organisaties die ervoor strijden om landbouwafval uit onze rivieren te houden.
Bespaar jezelf de rit naar een biologische appelboerderij om je eigen fruit te plukken. Gebruik die tijd om als vrijwilliger bij een organisatie die zich inzet voor gezonde voeding voor iedereen (ook degenen die er geen geld voor hebben).
Koop geen luchtreiniger van 200 euro. Maar doneer dat geld aan politieke partijen die zich inzetten om onze lucht en ons water schoon te houden.
Teken geen halfslachtige petitie tegen obscure chemische stoffen in onze cosmetica. Maar bel bedrijven om ze ter verantwoording te roepen of steun politieke partijen die zich hiervoor inzetten.