Rosa Bertram Betere wereld 29 aug 2019, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Dit is wat jouw sojamelk te maken heeft met de bosbranden in de Amazone

Het gaat niet goed met het Amazonegebied, schreven we – net als alle andere media ter wereld – eerder. Een kettingreactie van droogte, bosbranden (zo’n 73.000 dit jaar om preciezer te zijn), ontbossingen en een sterk verminderde biodiversiteit zorgt dat de wereld zich meer zorgen maakt dan ooit. En terecht. Maar in welke mate hebben bij daar zélf nou eigenlijk invloed op? Hoe slecht is die flatwhite met sojamelk bijvoorbeeld?

Nog even in een notendop voor wie het heeft gemist: er zijn een recordaantal bosbranden in het Braziliaanse regenwoud de Amazone. Het grootste regenwoud ter wereld. Sinds de bosbranden worden geteld (vanaf 2013), zijn ze met 83 procent (!) gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Hoe kan dat?

Wat is er aan de hand in de Amazone?

Bosbranden ontstaan door droogte (in het droogseizoen komen die van nature veel voor), maar deze branden worden óók veroorzaakt door boeren die delen van het bos kappen (ontbossing) of zelf afbranden zodat er ruimte kan worden gemaakt voor veeteelt voor de productie van vlees. Ook wordt er ontzettend veel soja verbouwd in het Amazonegebied. Daar komen we later op terug.

Must read: Wat je moet weten over de bosbranden in het Amazonegebied en hoe jij kunt helpen

Die bosbranden lopen nu op tot zo’n hoog aantal en verspreiding zich zo snel, dat niet alleen wetenschappers en natuurkenners, maar ook de politiek zich zorgen maakt. De branden zijn bijvoorbeeld vanuit de ruimte te zien.

De longen van de aarde: klopt niet helemaal

De Amazone wordt vaak de longen van de aarde genoemd omdat het regenwoud 20 procent van de zuurstof van onze planeet zou produceren, maar dat klopt niet, legt NOS uit.

“Ik denk dat mensen het verwarren met dat er bijna 21 procent zuurstof in de lucht zit. Op de beschikbare hoeveelheid zuurstof in de lucht hebben de huidige branden in de Amazone bijna geen effect,” vertelt Ingrid van der Laan-Luijkx, wetenschapper aan de Universiteit van Wageningen, die zich bezighoudt met milieuwetenschappen. Wetenschappers schatten dat het om een verschil van 0,001 procent gaat.

Lees ook: Hoe je uitlegt hoe belangrijk (en echt) klimaatverandering is

De term ‘longen’ gebruikt zij eerder als een symbool bij het uitleggen van het probleem: net als longen wisselt een bos CO2 en zuurstof uit, vertelt ze aan NOS. Voor een zuurstof-tekort hoeven we gelukkig dus niet ineens bang te zijn. Maar, een probleem voor de aarde is het wel degelijk.

De gevolgen van de bosbranden

De Amazone neemt onder andere een kwart van alle CO2 op die wij uitstoten, als een soort koolstof wasbak. Ook ligt er veel CO2 opgeslagen in het woud (in bomen en houtskool), komt dat vrij, dán is er een grote impact. De aarde zal dan nog sneller opwarmen dan nu al het geval is.

Bovendien reguleert de Amazone de vochthuishouding het klimaat op de wereld. De Amazone werkt als een soort beschermingsmechanisme tegen de opwarming van de aarde. Als dit zo doorgaat, kan de Amazone niet langer fungeren als ‘koolstof wasbak’. Verdwijnt het bos, dan ontstaat er een kettingreactie: het water zal wegstromen en de droge periodes worden dan nog intenser en branden kunnen heftiger worden.

Welke invloed heeft jouw sojamelk op de Amazone?

Oké, het verdwijnen van het bos brengt dus veel serieuze problemen met zich mee. De meeste stukken bos in het Amazone-gebied gaan verloren aan veeteelt en soja. Héél veel veeteelt en héél veel soja. Betekent dat jij met jouw soja-latte bijdraagt aan de bosbranden in de Amazone? Daar is enige verheldering voor nodig.

Lees ook: Hoe je uitlegt hoe belangrijk (en echt) klimaatverandering is

De soja waarvan er zoveel wordt verbouwd in het regenwoud (Amazone-soja) wordt vrijwel allemaal gebruikt voor de veehouderij als voeding voor de dieren. Het WNF meent dat zo’n 75 procent van alle sojabonen wereldwijd worden gebruikt voor veevoer. Soja bevat namelijk veel eiwitten en kost weinig geld, tenminste als het uit de Amazone komt, onderzocht de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV). De soja uit Europa is duurder, dus kiezen boeren ervoor hun vee liever te voeren met de goedkope variant. Uit de Amazone.

De herkomst van jouw sojamelk

De NVV deed onderzoek naar waar de sojamelk vandaan komt die we in Nederland drinken, voor een lekkere sojalatte bijvoorbeeld. Wat blijkt? De soja van de merken komt niet uit het Amazonegebied, maar de bonen zijn voornamelijk afkomstig uit Europa, Canada, Amerika en soms China.

Ook interessant: Waarom soja niet per definitie de beste melkvervanger is

Alpro haalt hun bonen uit Europa (vooral Frankrijk) en Canada, Albert Heijn uit Europa en Canada en Melkan ook.

Wat doet de overheid?

De Braziliaanse president heeft zijn goedkeuring gegeven aan nog meer grootschalige ontbossing van het regenwoud. Er worden sojahavens gebouwd en er staat er nog meer op de planning, nieuwe spoorlijnen en wegen zullen het bos gaan doorkruizen. Op die manier kan soja snel en goedkoop kan soja snel naar het buitenland vervoerd worden. (De vraag naar vlees en zuivel is gigantisch en daarom de reden dat de vlees- en zuivelindustrie de vervuilendste ter wereld is).

De Nederlandse overheid werkt al jaren samen om deze plannen verder te ontwikkelen. Wet moet de Nederlandse bijdrage duurzaam zijn, wordt duidelijk gemaakt. Toch is daar niet schrikbarend veel van terug te zien in de praktijk, lezen we in een interessant verdiepend artikel op De Groene Amsterdam. Zo zou Nederland bijdragen aan projecten waarbij ontbossing, gewapende conflicten en landroof aan te pas komt. Wil je er meer over lezen? Bekijk dan dit artikel.

Wat kan jij doen om te helpen?

Wat kan je nog meer doen om de Amazone te helpen waardoor de opwarming van de aarde minder snel gaat? Dit zijn de belangrijkste manieren om daaraan bij te dragen:

• Door plantaardige melk te drinken, help je dus niet alleen de Amazone, het verkleint je voetafdruk (in dit artikel lees je waarom), het neemt minder land in beslag, verbruikt minder water en is automatisch beter voor het dierenwelzijn. Wist je dat we met dít dieet in 2050 allemaal duurzaam en gezond kunnen leven? Het gaat er dan om dat je af en toe vis en vlees eet, als een flexitariër dus.
• Dat geldt ook voor vlees dat is gevoed met soja. Zo wordt er bijvoorbeeld 60,5 gram soja verbruikt aan 100 gram kippenvlees en 40 gram soja aan 100 gram rundvlees. Eet dus ook geen of in elk geval minder vlees dat gevoed is met soja. De meest milieuvriendelijke optie is door géén vlees meer te eten.
• Vermijd vooral rundvlees. Veel rundvlees uit de Amazone vind je terug in fastfood hamburgers of verwerkte rundvlees producten.
• Uiteindelijk heeft jouw politieke stem de grootste invloed. Stem daarom op een partij die de klimaatverandering serieus neemt. Landen als Noorwegen en Duitsland hebben besloten te stoppen met importeren uit Brazilië. Nederland zou zo’n statement ook kunnen maken.
• Je kan geld ook doneren aan Greenpeace. Deze organisatie beschermt de Inheemse gemeenschappen van de regenwouden in het Amazonegebied. Een andere mogelijkheid om je steentje bij te dragen is door te doneren aan Survival International, een organisatie die opkomt voor de Inheemse rechten. Je kan ook 4 vierkante meter van het regenwoud beschermen door te doneren aan Rainforest Action Network. Deze organisatie zorgt ervoor dat stukken van het regenwoud worden beschermd.
• Of praat met de Braziliaanse overheid door een petitie te tekenen. Via deze link laat je weten dat jij het Amazonegebied belangrijk vindt.

Bewustzijn creëren en protesteren is enorm belangrijk én effectief. In deze podcast-aflevering van Bedrock Talks vertelt klimaatjournalist van de Correspondent Jelmer Mommers waarom er nog hoop is!

Zo help jij het milieu:

• Wasjes draaien slecht voor het milieu? Zo pak je het duurzamer aan
• Wel of geen kinderen: moet je daarbij rekening houden met het milieu?
• Onderzoek: jouw impact op het milieu verlagen? Dit is de beste en makkelijkste manier